En zo leven en werken ze al sinds 1826, toen de congregatie in Breda werd gesticht. De directe aanleiding daarvoor was de behoefte aan verplegend personeel voor het Gasthuis in die stad.

Na enig zoeken kwamen de regenten van het gasthuis terecht bij de Franciscanessen van Dongen en via tussenkomst van de overste daar werden in Leuven drie vrouwen bereid gevonden om naar Breda te komen. Bij de stichting van de congregatie in Breda was verder de (financiële) steun onontbeerlijk van mr. Ludovicus Ingenhousz (1778-1861), advocaat en stichter van het RK Gasthuis in Breda.

De drie vrouwen die aan de wieg van de congregatie stonden, waren Barbara  Saelmaeckers (moeder Maria Theresia), Anna Maria Saelmaeckers en Catharina Corbusie (zr. Constantia). De al in het Gasthuis aanwezige Catharina Brouwers voegde zich bij hen.

Samen met Mgr. J. van Hooydonk, toen apostolisch vicaris en later bisschop van Breda, stichtten zij dus een nieuwe congregatie, die net als de Franciscanessen van Dongen gegrondvest was op de Regel van de Derde Orde van de H. Franciscus van Assisië en de constituties van de Reform van Limburg.  

Die Reform van Limburg behoeft wellicht enige uitleg. Uit de oorspronkelijke stichting van Franciscus van Assisi ontstonden al in de middeleeuwen diverse groepen kloosters, doordat de meningen over hoe streng de regel moest worden toegepast nogal eens uiteen liepen. Een van de strenge bewegingen was die van de Zusters Penitenten-Recolectinen. Onderdeel daar weer van was een groep kloosters, in 1623 ontstaan onder de naam Reform van Limburg.

Deze zusters leiden een contemplatief bestaan in een slotklooster. Uit de Reform van Limburg zijn na 1795 voortgekomen: de Franciscanessen van Oirschot (1797) en de Franciscanessen van Dongen (1801). Uit deze twee congregaties ontstonden door afsplitsingen weer veel nieuwe congregaties. 

We onderscheiden twee families. De eerste ontstond uit de Franciscanessen van Oirschot: de Franciscanessen van Oisterwijk (1844) en de Franciscanessen van Gemert (1848). De aanvankelijke zelfstandige communiteiten in Oisterwijk en Gemert werden in 1891 weer ondergeschikt aan het moederhuis te Oirschot.

De tweede familie ontstond uit de Franciscanessen van Dongen: de Franciscanessen van Etten (1820), de Franciscanessen Alles voor Allen (1826), de Franciscanessen van Roosendaal (1832) en de Franciscanessen van Oudenbosch (1838).

Uiteindelijk ontstonden zo in het kleine bisdom Breda acht zustercongregaties: Dongen, Etten-Leur, Roosendaal, Oudenbosch, Bergen op Zoom (voortgekomen uit Bredase gasthuiszusters), Roosendaal en twee in Breda (de zusters van Mater Dei die gespecialiseerd waren in ziekenhuiszorg en het St. Elisabethgesticht, voortgekomen uit de zusters van Mater Dei). Buiten het bisdom Breda ontstond de congregatie in Bennebroek (eveneens afgescheiden van de Bredase Gasthuiszusters).

De Franciscanessen zijn ook bekend onder de namen Penitenten-Recollectinen, Zusters van Maria Mater Dei, Zusters Franciscanessen van Breda en Gasthuiszusters.

Nederlandse Antillen

De zusters waren van 1855 tot 1988 ook actief op Curaçao. Ze verzorgden de verpleging in het gasthuis in Otrabanda (een wijk van Willemstad). Al snel namen ze ook de zorg voor leprapatiënten en geestelijk gehandicapten op zich, die vanaf 1882 gescheiden behandeld werden op het terrein Zaquito in de buurt van het gasthuis.

In 1936 breidden de zusters nog uit naar Groot Kwartier, waar zij in het gelijknamige rustoord (in de volksmond Monte Christo genoemd) geestelijk gehandicapten verzorgden. Nog in de jaren zestig bedienden de zusters het St. Elisabeth Hospitaal, het Krankzinnigengesticht in Groot Kwartier en het Melaatsengesticht Zaquito op Curaçao.

Afrika

In de jaren ’50 raakten de zusters enthousiast over de bloeiende kerk in Afrika. Zij besloten er twee ziekenhuizen te beginnen, een in Tanzania en een in Uganda. Als specifieke doelstellingen hadden ze geformuleerd dat ze de mensen mondiger wilden maken, hen kennis wilden laten maken met Christus en medische zorg, én de bevolking binnen vijfentwintig jaar wilden klaarmaken voor zelfwerkzaamheid. “Africanisering”  heette dat laatste.

Ze zijn er langer dan 25 jaar gebleven, maar toch, als je kijkt naar de jaartallen, hebben ze zich min of meer aan dat laatste voornemen gehouden: het ziekenhuis in Rubya in het bisdom Bukoba (Tanzania) hebben ze van 1956-1991 geleid, het ziekenhuis in Mutolere in het bisdom Kabale (Uganda) van 1956-1995. Bij beide stichtingen werkten zij samen met de Witte Paters.

Verspreiding

In Noord-Brabant hadden de zusters kloosters in:
Breda, Klooster Mater Dei; klooster, gasthuis en moederhuis aan de Haagdijk; Sint Ignatiusziekenhuis; klooster Sint Anna, huize Sint Antoine;
Dongen, Sint Elisabethgasthuis;
Etten, Sint Elisabethgasthuis;
Ginneken, klooster in voormalig seminarie IJpelaar;
Grave, Sint Catharinagasthuis;
Halsteren, Sint Elisabethgesticht;
Hoeven, klooster in grootseminarie Bovendonk;
Leur, Psychiatrische inrichting Sint Antonius;
Princenhage, Sint Luciagesticht en Sint Annagesticht;
Zundert, Sint Elisabethgesticht.

Buiten Noord-Brabant waren er kloosters in Hulst en Vinkeveen en buiten Nederland op Curaçao, en in Uganda en Tanzania

Foto’s
Moeder Maria Theresia (Barbara  Saelmaeckers, 1797-1866). Bron: website Kongregasi Charitas.
Grave, zuster Fortunata bij haar professie. Fotograaf: Fotostudio Jean Smeets, Grave. Bron: BHIC, fotonr. 1907-006938.
Grave, kleine operatie in het gasthuis, z.j. Fotograaf: Fotostudio Jean Smeets, Grave. Bron: BHIC, fotonr. 1907-006477.
Zusters Franciscanessen Alles voor Allen in de missie. Bron: Katholiek Documentatie Centrum, fotonr. AFBK-1A22568.
Zusters Franciscanessen Alles voor Allen in 1967; deze kleding is van ca. 1958. Bron: Katholiek Documentatie Centrum, fotonr. AFBK-1A22569.

Bronnen
Jan Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant. Alphen a/d Maas, 2010.
Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960, lemma’s Franciscanessen "Alles voor Allen" en Franciscanessen van Dongen.