Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

Reispenning na het Laatste Sacrament

Rooms prentenboek

Een van de rituelen in het Rijke Roomse Leven, het H. Oliesel, werd toegediend aan wie in levensgevaar verkeerde of stervende was. In Uden werd aansluitend bij de Kruisheren op drie middagen bij de genadekapel van O.L. Vrouwe Ter Linde een Ziekenlof gehouden. Het ritueel wordt ook Het Laatste Sacrament of bedienen genoemd.

Reislantaarn in Best (foto: Rini de Groot, 2017)
Reislantaarn in Best (foto: Rini de Groot, 2017)

Op de ziekenkamer werd door de buren, destijds een taakverdeling, de bedieningstafel gedekt met een speciaal kleedje, een kruisbeeld, brandende kaarsen, kannetje wijwater, gewijd palmtakje en plukje watten. Op weg naar de toediening van het sacrament der zieken liep de misdienaar vóór de priester uit en droeg de bedieningslantaarn, waarin een brandende kaars. Onder het handvat een door de koorknaap bediende bel voor ieder persoon die zij benaderden. Het geluid heeft een diepere betekenis, een reminiscentie. Als kind werden we gewaarschuwd: ‘Ons Heer komt voorbij’, uit eerbied knielde je op de straatkeien, mompelde een schietgebed en maakte een kruisteken.

In het kort het ritueel: de priester plaatst het H. Oliesel op het tafeltje, slaat een paarse stola om, reikt het kruisbeeld aan de zieke, die het kust, besproeit de zieke en aanwezigen met wijwater. Vervolgens doopt hij zijn duim in de H. Olie en zalft de zieke achtereenvolgens op de gesloten ogen, oren, neus, gesloten mond, handen en de voeten, daarbij telkens voor iedere afzonderlijke zalving de sacramentele woorden uitsprekend. Met de bereide watten droogt hij terstond de gezalfde plaatsen weer af. Soms werd tegelijk en aan de aanwezigen de H. Communie uitgereikt.

Ons moeke was na een ernstige longontsteking in levensgevaar en werd mei 1944 ‘ten volle werd bediend.’ Ik (7) zat op m’n knietjes naast haar bed, maar had geen besef wat er afspeelde. Eerder had Ome Willem met de hoogkar ons Grutje vanuit buurtschap Vijfhuis naar Hoog Zoggel gebracht. Nadien werd ik naar school gestuurd zonder een briefje van te laat komen en was ik verlegen om de reden te vertellen. 

Tegenover ons, bij de familie van Deursen, werd plaats gemaakt voor drie avonden Rozenkransgebed, bestaande uit drie Rozenhoedjes. En in de Kruisherenkapel werd een Ziekenlof gehouden. Ons moeke kwam d’r bovenop (10 kinderen) en stierf in 1994 op 94-jarige leeftijd.

Na het Rijke Roomse leven werd dit Sacrament vereenvoudigd, het kreeg de benaming Ziekenzalving en wordt toegediend bij het jaarlijkse ziekentriduüm. In de zeventiger jaren vroeg vader na geplaatste ‘Oliekruisjes’ de bediener: 'En m’n voeten?’ Na een geruststelling antwoordde vader:  ‘Dan heb ik m’ne reispenning.’

In de vijftiger jaren borduurde m’n zus het 75 cm vierkante bedieningskleedje, tijdens haar betrekking in een door nonnen bestuurd bejaardenhuis van Hillegersberg.

'Bedieningskleedje' (foto: Rini de Groot, 2021)
Het 'bedieningstafelkleedje' (foto: Rini de Groot, 2021)

De 39 cm hoge, en eenvoudig uitgevoerde, bedieningslantaarn is afkomstig van de zustercongregatie ‘Dochters van Maria en Joseph’ uit ‘s-Hertogenbosch, zij bewoonden in Best het klooster ‘Huize Nazareth’. De kerkschat werd getoond bij Open Kerkendag 2017 in de St. Odulphuskerk in Best.

Het Kruisbeeld met kandelaars maakte vader voor mijn broer Jan bij zijn Plechtige Heilige Communie in 1944. Het reisde in zijn kloosterleven als Broeder Missionaris mee op zijn stageplaatsen en missiestaties in Congo en Kenia. Later kregen ook bruidsparen, neef of nicht dergelijk stel als huwelijkscadeau.

Bedieningstafel met kruisbeeld en kandelaars (foto: Rini de Groot, 2021)
Bedieningstafel met kruisbeeld en kandelaars (foto: Rini de Groot, 2021)

 

9

Reacties (9)

Eefjan zei op 28 juli 2021 om 09:44 uur

Mooi verhaal Rini. Een verloren wereld. Hoe kwamen de buren aan wijwater? Palmtakje zal wel een Buxus geweest zijn? En de olie was olijfolie?

Rini de Groot. zei op 28 juli 2021 om 21:33 uur

Eefjan, voor elke katholiek was het op Paaszaterdagmorgenonbeperkt gewijd Wijwater afhalen aan de kerkdeur van het Kerkportaal. In Uden zorgde de Pastoor dat ook op Pinksterzaterdag en gebruikt bij de Zegening (met de Palmtak) van huis en haard voor een naderend onweer. Later leerde we de benaming Buxes voor Palmtakken. Ja de Olie (Chrisma) is olijfolie vermengd met balsem.

Rini de Groot. zei op 28 juli 2021 om 22:02 uur

Ontdekte op Google een schilderstuk op weg naar een Bediening,
van Johan Jeuken (1909-1982).

Rini de Groot. zei op 4 augustus 2021 om 21:36 uur

Hierbij de link naar de site waarbij genoemde afbeelding.
http://www.benhartman.nl/begrafenisrituelen/bedienen/

Rini de Groot. zei op 16 januari 2022 om 18:56 uur

Niet verwacht dat zes maanden later, op Driekoningendag 6 januari, in m,n ouderlijk huis, de 'bedieningstafel' in gereedheid werd gebracht.

Rini de Groot. zei op 20 januari 2022 om 17:08 uur

En op 19 januari overlijdt zijn, mijn broer.
Het had niet gehoeven, maar luisterend als sterke gelovige naar wat
een Witte Pater verkondigde.

Rini de Groot. zei op 20 januari 2022 om 21:48 uur

Sorry, Sorry het vermelden van de gehele naam ipv. P. N.

Paul HuismansBHIC zei op 24 januari 2022 om 07:14 uur

Gecondoleerd met je broer, Rini. Kardinaal Eijk heeft zich in december 2020 op rkkerk.nl al uitgesproken vóór vaccinatie. Maar dat zegt natuurlijk weinig over individuele paters. Ik ken meer mensen die er om religieuze redenen van afzien.

Rini de Groot. zei op 14 april 2022 om 21:59 uur

Jammer er is en wordt zo weinig aandacht besteed aan de jaarlijkse wijding van de H. Olie (Chrisma gewonnen uit Olijven) gehouden daags voor Witte Donderdag! M,n zus maakte me er dit jaar weer op attent, na twee jaar met ‘stille wijdingen.’ Laat ik het eens meemaken dacht ik, gehouden in de St. Jan van Den Bosch. Ondanks de bijna twee uur durende dienst en volle bezetting van de Basiliek. Schoof ik ruim voor de tijd aan bij een mevrouw uit Druten uit de aangrenzende provincie ook voor haar de eerste maal. We mochten elkaar bij de Vredewens weer een stevige handdruk geven en hardop meezingen. Het is jaren geleden dat ik zo,n prachtige Kerkdienst had bijgewoond!

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.