Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970
Rooms prentenboek

“Waartoe zijn wij op aarde?”
“Wij zijn op aarde om God te dienen en daardoor hier en hiernamaals gelukkig te zijn.”

Zo begon sinds 1948 de catechismus, de samenvatting van de leer van de rooms-katholieke kerk, in de vorm van vragen en antwoorden. Vóór 1948 jaar leefde je op aarde om God te dienen en alleen in de hemel gelukkig te zijn.

De meeste katholieke kinderen van na de oorlog maakten in de derde klas van de lagere school kennis met de catechismus, het boekje met op de kaft Christus, die je recht in de ogen keek. Thuis moest je de antwoorden op de vragen van buiten leren. Onze ouders zagen erop toe dat je dat ook deed. Op onze school werd wekelijks een aantal vragen overhoord.

Vanaf de vijfde klas moesten we ook de moeilijker vragen leren; de antwoorden waren eveneens moeilijker en uitgebreider. Aan het einde van het zesde leerjaar was het tijd voor de ‘grande finale’. Op dat moment werden we geacht de catechismus van buiten te kennen. De pastoor kwam ons overhoren en wanneer we slaagden, mochten we de plechtige communie doen.

Herinneringen aan de catechismus

C. van Aart-Van Tillo uit Steenbergen

In 1940 moesten we de catechismus helemaal uit het hoofd leren ter voorbereiding op de plechtige communie. Een kloosterzuster begeleidde ons. Wij waren met z'n drietjes en moesten dan de vragen aan elkaar doorgeven. Dat ging dagen achter elkaar door: vraag en antwoord. Wie zonder fouten de catechismus op kon zeggen, kreeg een mooi kerkboek met goud omrand en anders rood.

Riet Jansen-Romme uit Baarle Nassau

Hoe meer fouten je had, hoe verder naar achter je in de rij de kerk binnen mocht komen. Een woordje verkeerd was al goed voor een fout, dus dat schoot niet echt op.

L. van Dongen uit Breda

Degene in onze klas die de vragen in de catechismus achter elkaar het snelst kon opzeggen kwam in aanmerking voor een fraai kerkboek. Ik wilde zo'n missaal weleens winnen, want ik had zo'n kerkboek al eens van een ander meisje gezien en was er helemaal gek op. Ik deed daarom mijn uiterste best om dit cadeau in bezit te krijgen en ik had het geluk dat ik goed van buiten kon leren. De onderwijzeres woonde destijds toevallig naast ons en die zei later tegen mijn moeder dat ik als allerbeste de test had afgelegd.

Omdat ik het zo goed had gedaan, mocht ik tijdens de hoogmis, waarin ik en mijn klasgenootjes de hernieuwing van de doopbeloften deden, de oefeningen van geloof, hoop en liefde uitspreken. Ik was ontzettend blij dat mij die eer te beurt zou gaan vallen, maar ik keek toch het meeste uit naar het lof want tijdens deze viering zou ik als allerbeste van de klas het missaal ontvangen. Gespannen zat ik in de kerk in afwachting van het mooie moment dat zou komen. Mijn vader en moeder en de hele familie waren er bij.

De pastoor beklom de preekstoel en die zou mijn naam noemen om het missaal in ontvangst te komen nemen. Maar in plaats daarvan noemde hij de naam van een ander meisje uit de klas. Een klasgenootje van boerenafkomst. Misschien was dat de reden dat zij het kerkboek kreeg en ik niet. Ik vond het verschrikkelijk. Mijn geloof heeft met die hele affaire een flinke knak gekregen. Ik zie het nog voor me alsof het gisteren gebeurd is. Mijn vader is nog naar de pastorie gegaan, maar in die tijd was de pastoor heilig. Hij heeft mij zelf nooit de uitkomst van dat gesprek verteld.

Mevrouw Dirven-Snoeren uit Oosterhout

Ik had een keer straf gekregen omdat ik de catechismus niet goed kende. Ik kwam de les daarna weer de klas in en was heel erg bang, want ik had de strafregels die ik had moeten schrijven, niet gemaakt. Ik moest vijftig keer schrijven: ‘Ik kan niet leren'. Gelukkig was hij het zelf vergeten. Ik ben heel lang bang geweest dat hij het zich nog eens zou herinneren. Zoveel angst en respect hadden we toen. Waar hoor je dat nu nog?

Bron van deze herinneringen

Ad Rooms, Het Rijke Roomse Leven: Herinneringen met weemoed en weerzin, Raamsdonksveer 2002-2006

20

Reacties (20)

Guus de Laat, Tilburg zei op 1 oktober 2018 om 15:32 uur

Op het laatst was het zelfs zo dat de leraar (priester) de antwoorden voorlas en jij moest de vraag uit de cathechisme zo op kunnen dreunen.
ook was het in die tijd verplicht om iedere dag naar de kerk te gaan. Daar werden aantekeningen van bijgehouden. Als misdienaar was dat voor mij een makkie.

Marilou NillesenBHIC zei op 1 oktober 2018 om 21:45 uur

Dat mes sneed dan aan twee kanten, Guus ;) Wat ik me afvraag: zit al die kennis die er toen zo is ingestampt nu nog steeds in je hoofd?

john embrechts zei op 20 oktober 2018 om 21:53 uur

Als wij vroeger ons schoolrapport mee naar huis brachten werd er eerst gekeken naar de behaalde cijfers voor godsdienst; gedrag; en orde en vlijt.
Aangezien ik de catechismus goed kende had ik voor godsdienst meestal een 9. En omdat ik te braaf was om ondeugende dingen te doen kreeg ik voor de "vakken" gedrag en orde en vlijt meestal ook een 9. Ouders waren dus erg blij met dit resultaat.
Broerlief zat op de ULO in het laatste jaar. Hij mocht pas eindexamen doen als hij eerst geslaagd zou zijn voor het godsdienstdiploma, hetgeen hem gelukt is.

Marilou NillesenBHIC zei op 22 oktober 2018 om 09:21 uur

Aha, keurig gewerkt dus, John ;) En leverde een goed rapport je ook nog iets op? Of was dat destijds niet aan de orde?

En dat godsdienstdiploma van je broer, had dat ook met de catechismus te maken, of betrof dat een ander soort kennis?

Ton van Riet, Gemert zei op 10 november 2018 om 19:59 uur

Er werd ook op geparrodieerd. Deze zogenaamde vergissing tijdens het
opzeggen. Een ervan heb ik nog onthouden.
Vraag: Kunnen wij God zien?
Antwoord: Neen wij kunnen God niet zien, want hij heeft geen lichaam.
Werd dan: Kunnen wij God zien? Neen wij kunnen God niet zien, want hij
heeft geen licht aan.

Lisette KuijperBHIC zei op 13 november 2018 om 15:38 uur

Wat grappig dat je zo'n parodie hebt onthouden, Ton! Jullie durfden dit antwoord vast niet aan de pastoor te geven toen hij jullie kwam overhoren, of wel?

antoon van Lanen zei op 16 april 2020 om 19:10 uur

Rond 1900 kregen jong volwassenen, ten minste, uit de Rooms katholieke familie Caners uit Ravenstein na het opzeggen van de kathechismus een kerkboek, gebedenboek cadeau. Ik heb er hier 3 van. Van Elisabeth Caners, geboren januari 1881, staat in haar gebedenboek de geschreven tekst:
“Aan Elisabeth Caners,
voor het opzeggen van den
Kathechismus
Ravenstein 27 Mrt 1898
J. Th. Wouters Deken
en Pastoor”
Zij was toen 17 jaar oud. Ik vraag me af hoe ging dat opzeggen dan?
Is hier bij iemand meer over bekend?

Marilou NillesenBHIC zei op 19 april 2020 om 20:16 uur

Hallo Antoon, bedankt voor je interessante vraag! Hopelijk meldt zich hier een lezer die daar meer over kan vertellen? We zijn inmiddels heel benieuwd!

Een snelle zoektocht online leverde me alleen dit op (van de Gereformeerde Kerk):
https://gereformeerdekerken.info/2018/06/27/de-catechismus-opzeggen-voo…

Antoon van Lanen zei op 20 april 2020 om 09:06 uur

Dag Marilou
Bedankt voor je reactie. Ik ken dit artikel over de gereformeerde kerk.
Ik ben gewoon benieuwd hoe dit bij de Rooms-katholieke mensen was georganiseerd.
Vr gr

Ton van Riet, Gemert. zei op 20 april 2020 om 18:12 uur

Catechismus.
Ik kan me niet herinneren dat de pastoor of zo iemand het overhoorde.
Het werd bij ons op school door de onderwijzer gedaan.. Misschien als je ging
trouwen. Dan moest je eerst voor de pastoor verschijnen, maar dat was in
mijn tijd (1964) al niet meer gebruikelijk, meen ik. En zomaar in gebedenboek
cadeau krijgen ?????

benqx bakler zei op 2 oktober 2020 om 11:15 uur

Ik zat op de lts in rijssen,en we kregen een godsdienstproefwerk van de kapelaan uit wierden. je mocht wel spieken maar dan kreeg je 2 punten minder. dus ik had altijd een 8.was dat met de andere vakken ook maar zo,dan was het n makkie om het diploma te halen

Marilou NillesenBHIC zei op 2 oktober 2020 om 19:45 uur

Haha, dat zou inderdaad wel heel erg makkelijk zijn ;) Wat een bijzondere werkwijze van deze kapelaan, was er wel iemand die minder dan een 8 haalde?

Henny zei op 26 februari 2021 om 14:15 uur

De catechismus was een ramp voor mij. Ik geloofde er namelijk geen ene sikkepit van. Een ander vriendje leerde me dus het volgende; "Waartoe zijn we op aarde?"
Ik zei; 'dat weet ik niet' waarop hij zei; "We zijn op aarde om te eten en te zuipen om daarna in het kistje te kruipen". Je mocht zulk "smerig uitspraak" van Mijnheer pastoor nooit zeggen want dan kreeg je met de liniaal een tik op je vingers en dat deed zeer.! We zijn er niet slechter door geworden.

Engelbert zei op 26 februari 2021 om 14:44 uur

Er waren veel pedofiele pastoors en kapelaan s. Van de week n waargebeurde film erover gezien.
Die smeerlappen konden zo heel gemakkelijk aan hun trekken komen,namelijk: IN DE KERK.

Henny zei op 26 februari 2021 om 17:15 uur

Hoi Engelbert. Ik weet van een kennis van mij dat wanneer er een pater, pastoor en of een non plotsklaps uit een klooster en of school vertrokken waren en je 'die niet meer zag dat ze dan door God terug geroepen werden omdat ze ergens anders moesten gaan werken want dat was de roeping van God. later begrijp je dergelijk gedrag(mag ik dat zo zeggen) Ik heb er ook geen liefdevolle herinneringen aan want ik was een arme sloeber en als klein kind begreep ik nooit waarom ik nu juist helemaal achteraan in de klas bij de buitendeur moest gaan zitten....Ik viel bijna door die deur de lange ,lange gang in, snap je. Nu ik uw reactie stukje lees kan ik alleen zeggen dat dit klopt! helemaal juist. Sommige leerlingen der Notabelen kregen alle aandacht maar veel kinderen dus niet. Dan was 't; Houdt gij ze arm dan houwen wij ze dom". U heeft helemaal gelijk. Die film heb ik niet gezien maar weet wel wat u bedoelt. groeten/Ikke.

Tineke Roosen-Kortekaas zei op 20 maart 2021 om 15:30 uur

Sommige vragen uit de Catechismus en zeker de eerste vraag,
herinner ik me nog letterlijk: "Waartoe zijn wij op aarde?"
"Wij zijn op aarde om God te dienen, en daardoor hier en hiernamaals gelukkig te zijn."
Thuis moest je de catechismusvragen en antwoorden uit het hoofd leren. De 'Juffrouw' van de klas, gaf iedere woensdag een overhoring!
Elk kind kreeg een andere vraag, om hierop het juiste antwoord
te geven. Soms oefende ik, nog lopend onderweg naar school, bang dat ik een beurt zou krijgen.
De kapelaan kwam wekelijks op school om verdere
godsdienstlessen te geven.
Als oudste van het gezin, liep ik bijna dagelijks, met broertjes en zusjes met nuchtere maag, naar de vroege ochtendmis. Mijn Moeder moest thuis blijven voor de allerkleinsten...
Van mijn zorgzame moeder kregen we ieder brood en flesjes warme thee mee, om daarna in de klas, voor de aanvang van de lessen onze maag te vullen!
Ik denk met warmte en dankbaarheid terug aan deze moeilijke,
maar mooie tijd!
Vriendelijke groet, Tineke, (geb. juni 1941)

Thijs de LeeuwBHIC zei op 22 maart 2021 om 07:27 uur

Bedankt Tineke voor het delen van deze dierbare herinneringen. Spannend dat er zo vaak werd overhoord en jullie niet wisten welke vraag je zou krijgen. Zo te lezen bereidde je het telkens goed voor, hopelijk ook met de gewenste resultaten!

Louise zei op 27 januari 2022 om 21:06 uur

Bij ons werd de catechismus in de klas overhoord. Dat ging altijd via hetzelfde systeem : vraag1, vraag2, vraag 3 vanaf de eerste rij links voor de klas door. Ik at bijna aan het eind rechts, dus als ik aan de beurt kwam, kende ik de antwoorden wel uit mijn hoofd en hoefde daarom thuis niet te leren.
1 keer ging de volgorde andersom en was ik de pieneut met een 0. gemiddeld met de 10 werd dat een 5 voor het paasrapport..
Oei,oei en dat voor een meisje dat verder braaf en godsdienstig was.
Een andere anekdote : veel naailessen heb ik op school niet gehad, maar in de 2e klas heb ik het maken van een degelijke zoom geleerd, omdat die nodig was voor de voering van de geborduurde kaft van de catechismus, die niet alleen kerkelijke afbeeldingen bevatte, maar ook een gezellig bootje...

Bernie zei op 3 november 2022 om 21:16 uur

Ook ik heb op de lagere school tot in de treure de katechisme uit het hoofd geleerd. Prachtige nostalgie.
Helaas is tegenwoordig het antwoord op de vraag "Waartoe zijn wij op aarde" geworden: "Wij zijn op aarde om zo dicht mogelijk bij de ingang van de supermarkt te parkeren"...... Zo heeft de degeneratie van het gros zich voortgezet.

Henny zei op 5 november 2022 om 00:28 uur

Ja Ja, de tijd heelt alle wonden, maar slaat er (soms) nog meer. Als kind was je toch de klos , voor de geestelijke de zwakste schakel . het is maar goed dat deze zaken van misbruikschandalen naar buiten komt. Laat ons hoop houden opdat dit nooit meer gebeuren kan.

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.