Heiligenbeeldjes

Nel van Doorn-van de Langenberg

vertelde op 26 januari 2021 om 10:55 uur

Een huiselijk gebruik van vroeger is dat van heiligenbeelden. Daar zijn bijvoorbeeld de alomtegenwoordige Mariabeelden met kaarsjes, en de beeltenis van de heilige Antonius, die bij verlies van materiaal steevast aangeroepen werd. “Heilige Antonius, goede sint, maak dat ik mijn sleutels vind!” En jawel, ze komen voor de dag, de sleutels of wat dan ook. Maar die enkele keer dat de spullen niet teruggevonden werden, moest het beeldje in de hoek staan. Ook heiligen verdienden wel eens straf!

Een tot dan toe voor mij onbekende heilige ontdekte ik op een familiezolder. Een beeldje van de heilige Nicolaas van Tolentijn met een liggende koe. Deze heilige werd aangeroepen voor onder andere zieken, zwangere vrouwen en wanhopigen.

Nicolaas van Tolentino (foto: Nel van Doorn)

Jaarlijks togen familieleden op 10 september in naam van deze heilige naar de Augustijnenkerk in Eindhoven om daar gezegende broodjes op te halen, die vervolgens thuis rondgebracht werden naar de behoeftigen in de hoop op verlichting. Volgens oudere berichten was daar in Eindhoven de devotie voor de bedevaart extra groot, omdat hier ooit eens een brand op bijzondere wijze werd gedoofd. Een monnik die tijdens de brand aanwezig was en gewijde broodjes in het vuur wierp slaagde erin om zo de brand te blussen.

Een mooi gebaar dus om deze bijzondere gewijde broodjes uit te delen, maar er kwam een kink in de kabel. Toen de Keuringsdienst van Waren met een verbod kwam op het uitdelen van niet-verpakte voedingsmiddelen in het openbaar, en de kerk overging op verpakte koeken, nam de animo voor deze kerkbezoeken in onze familie af. Het was niet meer zoals ze gewend waren en dus verdween Nicolaas van Tolentijn naar de familiezolder.

Ik trof hem toevallig aan in een hoekje, ontdaan van alle kleur, zonder handje en met zijn hoofdje los ernaast, maar verder nog compleet. Ik vroeg of ik hem mocht hebben. Ja hoor, waarom niet? Het beeld kreeg thuis een grondige opknapbeurt, zodat hij er weer een tijdje tegen kon, zeker toen ik de koe aan zijn voeten had voorzien van twee oormerken. Ook heiligen moeten wel een beetje met de tijd meegaan.

Wat betreft de zieken en zwangere vrouwen heeft de hedendaagse staat van de wetenschap de heilige een hoop werk uit handen genomen. Voor de wanhopigen kan Nicolaas wellicht nog wel van betekenis zijn. Zal ik voor hen vandaag dan maar een lichtje branden? Die van mij branden ongeveer zes uur per stuk. Dat zal lang niet genoeg zijn, ik weet het, maar dan halen we morgen gewoon weer een nieuwe zak.

Meer verhalen

Reacties (8)

Rini de Groot. zei op 31 januari 2021 om 23:03 uur

Dag Nel. Weet niet hoe het beeld in Eindhoven eruit zag, wel kan ik je een aanvulling geven met de vlg. link.
https://www.bhic.nl/ontdekken/verhalen/het-rijke-roomse-leven-te-koop
Doordat BHIC nu moeilijk bereikbaar is, Het geluidsbandje wil men overnemen.

Rini de Groot. zei op 31 januari 2021 om 23:18 uur

Een tiental jaren is er nog een Kaarsenbrandje geweest op die Feestdag.
In Uden werd op 3 november Hubertusdag in de kerk meegebracht brood gewijd. Van Vader moesten wij er ook van eten de rest was voor de hond de kippen en het varken. Prachtig die oude gebruiken zoals over enkele dagen Maria Lichtmis vroeger een schoolvrije dag, lees daarbij m,n geschreven verhaal. Het Roosduifje.

Rini de Groot. zei op 2 februari 2021 om 00:03 uur

Zelfs in 1941 tijdens de laatste Wereldoorlog werd in Holthees(L)
een Maria- Lichtmis Kermis gehouden.

Jan van den Dungen zei op 11 juli 2023 om 14:20 uur

Met toeval stuit ik vandaag op de pagina van Luyksgestel op het (verdwaalde) verhaal van Nel van Doorn- van de Langenberg over Nicolaas van Tolentijn, dat bij me ogenblikkelijk een lichtje deed branden en mij herinnerde aan een gesprek vroeger met mijn oma, die in Luyksgestel aan de Schatersdijk woonde, door haar steevast het Huukske genoemd.
Of bestaat er geen toeval?

In haar zwangere jaren, kwam het met enige regelmaat voor, dat zwangerschappen of vroegtijdig werden afgebroken of er zelfs (meer) doodgeboortes voorkwamen. De buurt (ver-)weet dit aan de aanwezigheid in deze straat van een familie waarvan de buurt vermoedde dat de vrouw des huizes behekst was. Dat werd onderstreept door de jarenlange aanwezigheid van een heksenbezem vóór het raampje in de nokgevel. Ten einde raad wendde de diepgelovigen zich tot Mijnheer Pastoor, die vanuit het Augustijnenklooster in Eindhoven een Pater regelde, die in de zondagse preek in de plaatselijke Martinuskerk over de Heilige Nicolaas van Tolentijn kwam prediken., mogelijk is dat rond september geweest, maar daar is nooit over gesproken. In elk geval deelde deze Pater na een gloedvol betoog Tolijnbroodjes uit aan geïnteresseerde kerkgangers en je gelooft het of niet: De ooievaar kreeg vanaf die tijd er ongehinderde doorgang.

Jan van den Dungen zei op 11 juli 2023 om 15:01 uur

Met toeval stuitte ik vandaag op de BHIC-gemeentepagina van Luyksgestel op het (verdwaalde) en in een oogwenk later weer opeens verdwenen verhaal van Nel van Doorn- van de Langenberg over Nicolaas van Tolentijn, dat bij me ogenblikkelijk een lichtje deed branden en mij herinnerde aan een gesprek vroeger met mijn oma, die in Luyksgestel aan de Schatersdijk woonde, door haar steevast het Huukske genoemd.
Of bestaat er geen toeval?

Marilou Nillesen zei op 11 juli 2023 om 17:02 uur

Dag Jan, bedankt voor je fascinerende bericht. Dat is inderdaad wonderbaarlijk! Enig idee in welke tijd we die gebeurtenissen (ongeveer) moeten plaatsen?

(En is het goed gekomen met het verhaal van Nel dat verdween en weer opdook? Of zal ik de technische collega's vragen hier dieper in te duiken?)

Jan van den Dungen zei op 11 juli 2023 om 17:14 uur

Ik vermoed Marilou, zo tussen 1920-1940.
En over het 'goedkomen' met het verhaal van mw. Nel van Doorn: ik kon het niet meer terugvinden onder Luyksgestel, maar wel in de BHIC-rubriek "Heiligenbeeldjes' van Wijwater, wierook en worstenbrood van Ons Brabant, waar het nu zelfs twee keer achter elkaar staat vermeld.

Marilou Nillesen zei op 11 juli 2023 om 21:45 uur

Ah, bedankt voor deze duiding, Jan. En wat betreft het verhaal van Nel van Doorn; het klinkt toch alsof we daar nog eens naar moeten kijken...