Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970
Rooms prentenboek

Veel katholieke rituelen zijn terug te voeren op bijbelteksten. Zoöok het gebruik van palmtakken. Maar eigenlijk moeten we zeggen: quasi-palmtakken, want hier wordt eigenlijk altijd buxus sempervirens gebruikt. Van deze buxus wordt vaak ten onrechte aangenomen dat die oorspronkelijk uit het gebied rondom de Middellandse Zee kwam.

Buxusmot
Buxusmot


Maar buxus heeft niets met palmen te maken. Nadat de buxusmot in Europa geïntroduceerd werd via verpakkingshout van natuursteen uit Azië, had die zich in 2018 al over heel Europa verspreid. We moeten dus zien of de buxus niet zeer schaars wordt. Maar in mijn jeugd was hij dat nog niet.

Vóór Palmzondag ging mijn vader, tuinman bij de zusters in Berkel, naar buurman Piet Smeijers. Piet had een geweldige buxusheester en daar mochten de zusters wel wat van hebben. In Berkel hoefden de parochie en de zusters dus niet op te roepen om palmtakken in te leveren.

Palmwijding
Palmwijding


In de kerk wordt Palmzondag vanouds gevierd met de zegening van palmtakken aan het begin van de H. Mis. Bij ons zijn die ‘palmtakken’ bijna altijd buxustakjes. Bij het begin van de misviering zegent de priester de takken met wijwater. Na de zegening volgt dan een processie met gezangen die herinneren aan het volk dat "Hosanna" riep en Jezus met gejuich in Jeruzalem binnenhaalde.

Na Palmzondag werden de palmtakjes niet weggedaan. Ze werden onder meer gebruikt om wijwater mee te sprenkelen, bij onweer bijvoorbeeld of als iemand “bediend” werd. Maar ook op de “kruisdagen”. In de katholieke kerk zijn de kruisdagen de maandag, dinsdag en woensdag voor Hemelvaartsdag. Deze dagen vormen samen met 25 april, het feest van de Evangelist Marcus dagen waarop men met een bidprocessie en litanie smeekt om zegen over de vruchten van de aarde.

Tijdens die kruisdagen werden er processies door de velden gehouden en nog niet eens zo heel lang geleden ging elke boer op palmzondag de rogge in het veld “palmen”.

Roggepalmen (foto: © Rini de Groot)
Roggepalmen (foto: © Rini de Groot)


Daarbij werden in wijwater gedoopte palmtakjes (feitelijk dus buxustakjes) in een hoek van de akker in de grond gezet. De akker werd daarmee gewijde grond en de oogst zou daardoor beschermd worden. Bij de zusters ging de processie door de kloostertuin. En op de hoeken van akkers stak mijn vader dan een palmtakje in de grond.

Op Aswoensdag laten rooms-katholieken en sommige protestantse gelovigen in de kerk een kruis met as op hun voorhoofd tekenen, het zogenoemde askruisje. Terwijl de priester het askruisje zette, sprak hij tegen iedere gelovige afzonderlijk: "Gedenk, mens, dat je stof bent en tot stof zult wederkeren" (in het Latijn: Memento, homo, quod pulvis es, et in pulverem reverteris). Deze tekst is gebaseerd op het vonnis dat God na de zondeval over de mensheid uitsprak (Genesis 3:19).

Voor de as werden de palmtakken (buxustakken) verbrand, die het afgelopen jaar gebruikt waren voor de viering van Palmpasen op Palmzondag. Het kleine ritueel wordt uitgevoerd ter bezinning en als uiting van boetvaardigheid. In die zin is het een voorbereiding op Goede Vrijdag en Pasen.

Foto's:
Buxusmot. Wikimedia, door Qflieger (CC BY-SA 3.0).
Palmwijding Sint Katelijne. door © H.F.E. Vermeir, 2014.
Roggepalmen in Uden, foto © Rini de Groot, 1957.

8

Reacties (8)

Marilou NillesenBHIC zei op 21 mei 2019 om 10:21 uur

Wat een verhelderend verhaal, Jan! Ik ben heel veel wijzer geworden over de palm/buxustakjes. Mooi ondersteund ook door de foto's overigens.

Dank voor deze bijdrage!

Jan Witlox zei op 31 mei 2019 om 08:12 uur

Marilou, dank je. Maar ere wie ere toekomt: je collega's hebben er de foto's bijgezocht/geplaatst.

Marilou NillesenBHIC zei op 3 juni 2019 om 09:53 uur

Kijk eens aan, dan ga ik hier in huis eens een complimentje weggeven ;) Dank voor je reactie, Jan.

Joseph Nelissen zei op 30 maart 2022 om 13:40 uur

Beste, mogen wij eventueel deze foto's gebruiken voor ons parochieblad?
Alvast hartelijk dank!

Jan Witlox zei op 30 maart 2022 om 13:50 uur

Beste Joseph Neiissen,
Marilou Nillisen, kun je namens je collega's toestemming geven voor het gebruik.

Norah zei op 30 maart 2022 om 16:43 uur

Ook weer een pracht verhaal van Jan!
Mijn vader vertelde dat zijn moeder, en dan hebben we het over erg lang geleden, de gewijde palmtakjes bij onweer in het haardvuur gooide. Ik heb nooit iets gehoord van blikseminslag in die tijd bij hun thuis, dus het heeft nog goed geholpen ook;)

Paul HuismansBHIC zei op 31 maart 2022 om 08:04 uur

@ Joseph Nelissen. De onderste foto is gemaakt door Rini de Groot. Wij gaan hem toestemming vragen.

Rini de Groot. zei op 4 april 2022 om 09:25 uur

Paul, bedankt, toepasselijk. Jammer dat deze voor ons,
De Palmtak! was, bedreigd uit te sterven.

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.