Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970
Rooms prentenboek

“Mens, gedenk dat ge stof zijt en tot stof zult wederkeren!”

Het askruisje (coll. KDC, fotonummer AFBK-3b1473)Onder het uitspreken van deze woorden doopte de priester zijn duim in een schaaltje met as en tekende hij een askruisje op je voorhoofd. Zo ging het op de meeste plaatsen, maar het kwam ook voor dat de as bovenop je hoofd, in je haar werd gestrooid. Dat kriebelde nogal en gaf een ander, onprettiger gevoel. Bovendien was het minder zichtbaar.

Zo begon voor veel katholieken de dag na Vastenavond: Aswoensdag, het begin van de veertigdaagse vasten. Op school wisten we meteen wie ’s morgens naar de kerk was geweest en wie niet. Soms was er sprake van een kleine competitie: degene bij wie het askruisje aan het eind van de schooldag nog zichtbaar was, had gewonnen.

De as van Aswoensdag was afkomstig van palmtakken die op palmzondag van het vorige jaar waren gewijd. Deze werden dus na bijna een jaar verbrand.

Foto: collectie Katholiek Documentatie Centrum, nr. 3b1473

16

Reacties (16)

Piet Hoofs zei op 26 oktober 2018 om 13:20 uur

Voor die Aswoensdag, plukte mijn vader die koster was, een palmboompje (volgens mij was het buxus) dat in onze hof stond telkens bijna kaal. Deze takjes werden uitgedeeld (Palmpasen) voor achter het kruisbeeld, nadat ze gezegend waren door de pastoor. Bij onweer liepen de gelovigen, en ook bij mij thuis, door het huis met zo een takje en een wijwatervaatje, om het hele huis te zegenen, en zodoende voor inslag van de bliksem te voorkomen. Ook werden ervan verbrand om van de as, een puree te maken met wijwater, die voor het askruisje werd gebruikt. Dit werd op je voorhoofd in de vorm van een kruisje gesmeerd. Omdat het er bij ons erg katholiek aan toe ging moest je het zolang mogelijk laten zitten. Smoesjes dat je het er per ongeluk af had gewreven, werden niet getolereerd. Als zoon van een koster moest je bij die gelegenheden het goede voorbeeld geven.

Marilou NillesenBHIC zei op 26 oktober 2018 om 22:36 uur

Dat lijkt me niet altijd eenvoudig, Piet, om als jongeling het goede voorbeeld te moeten geven... Vond je dat lastig?

En wat mooi dat takje achter het kruisbeeld; dat is vast voor nog heel veel mensen een bekend beeld. Dank voor je reactie!

Rini de Groot zei op 13 februari 2019 om 23:29 uur

Pastoor de Louw in Uden zei;
Wanneer het kruisje met Pasen nog op je hoofd staat mag je op de Paaseieren komen. Dat kon hij wel zeggen maar dan had hij verf moeten gebruiken!

Marilou NillesenBHIC zei op 14 februari 2019 om 10:21 uur

Haha, die pastoor kon het mooi vertellen :)

Lei Peeters zei op 23 januari 2021 om 15:24 uur

Het gebruik van een palmtakje tijdens onweer en bliksem was in Limburg niet zo gebruikelijk. Daarvoor werd de kroetwis gebruikt. Een mengsel van kruiden zoals het boerenwormkruid en aangevuld met bladeren van de notenboom werd ook in de kerk door pastoor gezegend en gratis uitgedeeld. Bij onweer en bliksem moest men thuis enkele takjes in de kachel gooien. Daarmee kon het onweer worden afgewend. En iemand die niet kon of wilde een askruisje halen vroeg aan iemand die er wel eentje had gehaald om het te kopiëren door de twee hoofden tegen elkaar te drukken. Zo zie je maar weer dat er altijd ongelovigen zullen blijven rond lopen.

Norah zei op 23 januari 2021 om 17:08 uur

Ik ken dit oude gebruik wel, maar men kwam niet altijd aan -kroetwisj-
Mijn ene grootmoeder kwam uit Munstergeleen en die gooide bij onweer en bliksem een gewijd palmtakje in de haard volgens mijn vader. Zo ongebruikelijk is dit dus niet.
Dan dat askruisje, als kind was je een beetje jaloers als andere kinderen een "vetter" askruisje op het voorhoofd hadden dan jezelf;)

Rini de Groot. zei op 23 januari 2021 om 22:36 uur

Pastoor de Louw sprak de kinderen in Uden toe, 'wanneer het assekruisje met Pasen nog op je hoofd staat mag je op de Paaseieren komen'.
Dit jaar geen Askruisje, maar wordt gewijde as boven je hoofd uitgestrooid. En in de coronatijd naast de Hostiepincet nog een nieuw voorwerp in het kerkgebeuren toegevoegd, de asstrooier.

Rini de Groot. zei op 23 januari 2021 om 23:07 uur

Norach, de verzamelde kruiden uit de berm voor de Kroetwisj en er het
maken van honderden, is ieder jaar door IVN in Meersen een gezellig gebeuren, een mooie traditie. Bestaande uit 7 kruiden waaronder ook
het notenblad waarbij de stengel meestal zeven bladen telt, óf soms een oneven aantal van negen. Enige jaren geleden kreeg ik de opdracht van de verzamelde notentakken, die er negen telde er van iedere benodigde stengel twee van te verwijderen. Geen bezwaar wanneer de helft van het gewenste aantal bloemboeketten is gehaald staat er koffie met natuurlijk;
Limburgse Vlaai.
Én telt dit jaar eens het aantal bladen op de stengel van diverse notenbomen!

Norah zei op 24 januari 2021 om 01:37 uur

Ach Rini, zo lang geleden..., en je verwoordt het weer zoals altijd uitstekend!!!
Toevallig was mijn grootvader van Meerssen, hij moet het gekend hebben.
Ik mis al zo veel jaren de Limburgse vlaoi, vooral de rieste..;)
Hartelijke groeten, Norah

Els Telder zei op 1 februari 2021 om 13:33 uur

O,wat geweldig om dit ye lezen over Limburg,vanaf mijn 4e jaar gingen we daar ieder jaar op vakantie,daar ligt mijn hart! In Elsloo,heb ik mooie verhalen van,en over de kerk ,dat was zo fijn altijd,ook alles van het kruid en de takjes geweten,bij ons thuis in Rotterdam gingen ze achter het kruisbeeld,tot heel erg lang,bleef dat daar zitten,maar Limburg wat een feest was het als ik daar weer naar toe ging,het dialect kan ik nog steeds proaten,kallen noemde ze dat,wat een heerlijke provincie

Norah zei op 1 februari 2021 om 16:58 uur

Grappig om te lezen. Zelf ben ik er al heel lang weg. Het Elsloos dialect is niet zo eenvoudig, men gebruikt daar de diftong.
Trouwens "kalle" zegt men alleen in de dorpen. De dialecten op zich zijn allemaal heel verschillend, net als de inwoners;)

Louise zei op 27 januari 2022 om 20:20 uur

Sommige priesters maakten bijna een vlek i.p.v. het kruisje.
In mijn kerk stond voor de priester die het mooiste kruisje maakte dan ook de langste rij.

Rini de Groot. zei op 27 januari 2022 om 21:57 uur

Louise, dat zou ik ook gedaan hebben maar wie had een spiegel bij zich.
En je wilde toch met iets moois thuis komen.

Louise zei op 13 februari 2022 om 02:20 uur

Nou, Rini, de spiegel waren natuurlijk de andere mensen...
grappig, dat je het woord thuiskomen gebruikt. De meesten gingen gelijk door naar hun werk; want het waren natuurlijk ook volwassenen die het kruisje gingen halen.
Dus ook mannen-in die tijd werkten nog niet zo veel vrouwen- stonden in de rij van het mooie kruisje...

Norah zei op 13 februari 2022 om 11:59 uur

Zelf kreeg ik juist het askruisje toen ik kind was. Het ging toen er meer om dat anderen het ook zagen;)

Rini de Groot. zei op 13 februari 2022 om 12:04 uur

Norah, 'Goed voorbeeld doet goed volgen.'

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.