Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

Ongehuwde moeders

Rooms prentenboek

Seks voor het huwelijk was natuurlijk volstrekt uit den boze maar onttrok zich meestal aan het zicht van buitenstaanders. Tenzij een zwangerschap het gevolg was.

Behandelkamer in Moederheil te Breda (foto: P.P. Rietbergen. Bron: Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven, collectie BM-Z081 Beeldmateriaal Kleine Zusters vd H. Jozef
Behandelkamer in Moederheil te Breda (foto: P.P. Rietbergen. Bron: Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven, collectie BM-Z081 Beeldmateriaal Kleine Zusters vd H. Jozef nr. 112093

In de meeste gevallen leidde dat tot een snel huwelijk, het zogenaamde ‘moetje’, maar soms ook was de vader onbekend of onwillig om het kind te erkennen. En dan begonnen de problemen voor het meisje pas echt.

Niet zelden werd ze verstoten door de ouders als die de schande voor de buurt en mijnheer pastoor niet konden dragen of het meisje werd ‘voor een lange vakantie’ ondergebracht bij een – liefst verafgelegen - familielid waar de bevalling kon plaatsvinden. Na de geboorte werd het kind dan zo snel mogelijk ter adoptie afgestaan en was terugkeer naar het ouderlijk huis mogelijk.

Brabant kende het grootste doorgangshuis voor ongehuwde moeders: Moederheil in Breda. Heropvoeding van de zwangere vrouwen was de hoofdtaak van de Kleine zusters van de Heilige Joseph die daar de scepter zwaaiden.

Uit de stichtingsakte van Moederheil: De ongehuwde moeder heeft gezondigd tegen God en tegen de Maatschappij. Liefst zoolang mogelijk voor de bevalling worden de ongehuwde moeders in het huis opgenomen; zoolang mogelijk, omdat de meisjes vooral voor de bevalling het meest geneigd zijn te luisteren naar vermaningen en goeden raad.

Zuster in de gang van Moederheil (foto: P.P. Rietbergen, Rotterdam. Bron: Erfgoedcentrum Ned. Kloosterleven, collectie BM-Z081 Beeldmateriaal Kleine Zusters vd H. Jozef
Zuster in de gang van Moederheil (foto: P.P. Rietbergen, Rotterdam. Bron: Erfgoedcentrum Ned. Kloosterleven, collectie BM-Z081 Beeldmateriaal Kleine Zusters vd H. Jozef nr. 112092

Herinneringen aan het ongehuwde moederschap

Jeanne Roovers uit Breda

In 1968 werd ik ongehuwd zwanger. Thuis viel die boodschap heel slecht. Ik moest intrekken bij mijn oudste zus en kreeg daar de beschikking over een klein kamertje. Het hoofd van de katholieke school waar ik als onderwijzeres werkte, was welwillender: ‘Je mag blijven werken, mits er niets zichtbaar is van je zwangerschap. Als je het wel kunt zien, moet je onmiddellijk weg. Het kerkbestuur heeft afgesproken dat de pastoor iedere donderdag op school komt om te controleren. Probeer dus je buik goed in te houden, want dat scheelt je salaris en je hebt het hard genoeg nodig.'

En zo gebeurde het dat de pastoor elke donderdag langs kwam 'voor een gezellig kopje koffie' en de wekelijkse keu­ring. Ik zie hem nog aankomen over het schoolplein tussen de kinderen door, die vol ontzag vrij baan voor hem maakten. Zijn handen op zijn rug, een sigaartje rokend en zijn buik vooruit. De kleine pastorale oogjes gingen keurend en onderzoekend langs mijn frontje. Deze vernedering liet ik iedere donderdag toe. Drie maanden lang. Mijn buikspieren werkten op volle toeren en toen ik later na de bevalling twee verpleegsters aan mijn bed kreeg die me wilden insnoeren voor een mooi strak buikje, riep een van hen verbaasd uit: ‘Jee wat hebt u strakke buikspieren zeg...'

Anoniem

Ik was 24 jaar en had vijf jaar verkering. We waren al volop op zoek naar een huisje, toen het gebeurde. Wat er volgde is eigenlijk met geen pen te beschrijven. Ik was moederskindje, ijverig, lief en behulpzaam. Er speelde zich een com­pleet drama af Ik mocht niet meer binnen komen. Ik had de kroon van het hoofd van mijn moeder gestoten. Na 45 jaar gaat er nog geen dag voorbij of ik sta daar in mijn binnenste mee op. Een boek zou ik er over kunnen schrijven, maar je moest verder en proberen er maar het beste van te maken. 'We hebben vier kinderen gekregen, maar de oudste wordt nog steeds op handen gedragen en die kan nu nog niet begrijpen dat ik vernederd ben geweest door de hele familie.

Bron van deze herinneringen

Ad Rooms, Het Rijke Roomse Leven: Herinneringen met weemoed en weerzin, Raamsdonksveer 2002-2006

7

Reacties (7)

Henny jansen zei op 26 november 2018 om 14:11 uur

Jeanne,
Als je uw verslag "omdraait"lees je mijn verslag....Ik werd,als "bastaard"-kind verstoten door een adoptiefamilie. Mijn (ongehuwde )moeder heeft 3 kinderen gebaard die ergens anders zijn groot gekomen. Ik noem ons zelf altijd; 'zwijgkinderen'....kindjes geboren uit een vorige eeuw., onder de pluim van de Rooms Katholieke Geloofsleer.Ik ben geboren in Huize de Bocht, in Goirle waar mijn 'moeder'nadien de benen nam, mij daar achterlatend,denk ik , want later hoorde ik dat ze ,door de politie was opgepakt en werd geplaatst in Arnhem in een tehuis voor "moeilijk opvoedbare meisjes"... Met het feit ik vaak wegliep uit het adoptiegezin werd mij duidelijk dat ik nog een biologisch zusje had.....Ik vind je heel moedig Jeanne en wens u
alle goeds van deze wereld...dag/Henny. lacht er maar eens mee.....

Lisette KuijperBHIC zei op 28 november 2018 om 14:08 uur

Bedankt voor het delen van jouw persoonlijke verhaal, Henny. Goed om ook het perspectief van het kind te belichten in de verhalen van de ongehuwde moeders. Wat verdrietig dat je niet met liefde bent opgenomen in je adoptiegezin. Heb je later wel contact gehad met je biologische zusje?

Henny Jansen zei op 29 november 2018 om 12:51 uur

Ja, ik ben in een klooster terecht gekomen(Het Cenakel) in Tilburg.

Met 19 jaar ben ik er zelf achter gekomen,door eigen onderzoek,
mijn broer en ik nog een eigen biologisch zusje hadden
wat mij nooit was verteld door de raad v.kinderbescherming.

Mijn zusje is helaas nadat we elkaar zouden leren kennen aan

kanker overleden. Ik was toen 51 jaar. Er is ons enorm veel ontnomen

en of "onthouden" aan familiegeluk. Vandaar dus die term

"Zwijgkinderen". Ik probeer nu wat te schrijven over dit

stilzwijgend leven...snapt u..

Lisette KuijperBHIC zei op 29 november 2018 om 14:10 uur

Heel verdrietig, Henny dat je zusje is overleden en dat er bij jullie niet veel familie warmte is geweest. Heel knap van je dat je over deze moeilijke tijd kunt en wilt schrijven. Bedankt voor het delen van jouw verhaal.

karinr zei op 27 april 2020 om 11:47 uur

Wat is er bekend over de periode in de eerste wereldoorlog? De periode 1915/1916? Mijn overgrootmoeder was laat ongehuwd zwanger en hield haar kindje, mijn oma. Het lijkt me een bijzondere situatie?

Marilou NillesenBHIC zei op 28 april 2020 om 17:17 uur

Hallo Karin, dat lijkt mij ook een krachtige, moedige keuze van je overgrootmoeder. Want je leest bijvoorbeeld in dit verhaal dat ongehuwde moeders vaak in een bepaald daglicht werden geplaatst:

https://wierookwijwaterenworstenbrood.nl/ontdekken/verhalen/meisjesinte…

En wellicht zijn hier lezers die daar ook meer over kunnen vertellen? We zijn benieuwd, bedankt alvast.

Henny zei op 30 april 2020 om 13:02 uur

Hallo Marilou. Alweer een poos geleden dat ik een poosje op deze site prachtige, indrukwekkende verhalen las. Ik ga zeker ook de verhalen lezen wat betrekking heeft (gehad) op Moederheil. Dank voor het adres. Henny. Tot snel maar weer.

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.