Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

Alléén goedgekeurde boeken lezen

Rooms prentenboek

Katholieken mochten vroeger niet zomaar alle boeken lezen die uitkwamen. Van 1559 tot 1966 bestond er een door de Paus vastgestelde lijst van verboden boeken, de zogenaamde Index librorum prohibitorum, vaak kortweg de Index genoemd.

Maar ten tijde van het Rijke Roomse Leven werd ook wat niet op die lijst kwam gedegen onderzocht. In 1937 werd in Nederland de IDIL (Informatie Dienst Inzake Lectuur) opgericht, gevestigd in Tilburg. De fraters van Tilburg hadden in 1924 al de ‘Keurraad voor Roomsche Jeugdlectuur’ opgericht, later verscheen De Engelbewaarder.

De IDIL was opgezet door Gerard Brom en Titus Brandsma. De afgebeelde catalogus bevatte 25.000 beoordelingen van boeken die tussen 1937 en 1962 verschenen zijn. De IDIL beoordeelde boeken in zes rubrieken van “verboden” tot “lectuur voor allen”. De lijst met goedgekeurde boeken was in de jaren ’40- ’50 te vinden in de KRO-gids en hij werd besproken in het radioprogramma Boekennieuws.

In de Udense Courant schreven Pater Francino en Piet de Groot wekelijks een column onder respectievelijk de naam PAF en GvZ. Schoolmeester Frans van den Dungen gaf zijn eerste boek in 1938 uit onder de titel De dappere Makassaar. In 1972 verscheen De gebroken spiegel onder het pseudoniem Leo van Ravenstein. Bij een bezoek aan “Huize Zoggel” zagen we zijn leeskamer met de boekenverzameling van Piet de Groot, die verbonden was aan de IDIL in Tilburg, waarvoor hij de uitgekomen boeken las en beoordeelde. Samen met zijn vrouw Lies de Groot-Voss beheerde hij vele jaren de bibliotheek van Uden. 

Via de radio hoorden we Gerard Walschap voorlezen uit zijn verboden boek Jan Houtekiet. Het was natuurlijk juist spannend om de ‘verboden boeken’ te gaan lezen. Mijn eega was in de jaren ‘60 winkelbediende bij Technische en Wetenschappelijke Boekhandel LUDA in Eindhoven. In december 1964 verscheen het boekwerk Ik Jan Cremer, maar dat werd hier niet verkocht. Eigenaar Van Daalen: “ik neem de verantwoording niet, dat met zo’n boek de Kerstdagen doorgebracht worden.”

Bij een bestelling werd in de catalogus de uitgever opgezocht en de titel gecontroleerd. Het advies voor de bediendes was: maak een praatje met de klant. Op Goede Vrijdag stuurde hij mijn meisje ‘s middags naar huis om in de kerk de Kruisweg bij te wonen. Vier jaar na de afschaffing van de Index door Paus Paulus VI in 1966 werd ook de IDIL opgeheven. 

In de tachtiger jaren bezochten we het kinderboekenmuseum van Winsum (G) en maakten daar kennis met Mevrouw Toos Saal-Zuurveen, oprichtster en schrijfster. ‘Zoek hier je kinderboek’ was haar advies. We vonden er geen enkel school- of leesboek dat we kenden; in het Rijke Roomse Leven lag de verspreidingsgrens bij de grote rivieren.

Thuis zijn twee boekenkasten gevuld met wetenschappelijke en naslagwerken, een derde gevuld met de door mijn echtgenote geschreven studiereizen. Verder heeft zij haar 5.494 gelezen boeken opgetekend inclusief schrijver, exclusief de kinderboeken. Haar schrijven heb ik overgenomen, het is nu Boekenweek met het thema Reizen. Er zou een boekwerk te vullen zijn met hoogtepunten uit onze trektochten.

22

Reacties (22)

Rini de Groot. zei op 22 maart 2014 om 23:12 uur

Een Zweedse man bezocht de zaak en was nieuwsgierig naar de naam LUDA. Jammer, heer van Daalen moest hem duidelijk maken dat het een combinatie was van de naam Luijks en van Daalen.

Rini de Groot. zei op 22 juni 2014 om 23:20 uur

Mevr. Saal-Zuurveen hebben we achteraf kunnen helpen met een kopie van titels.
Deze ‘Boekengids voor het katholieke gezin’ stond afgedrukt in de St. Michaels almanak uit 1957, Missionarissen van Steyl SVD.

Rini de Groot zei op 8 juli 2016 om 00:03 uur

Lees in mijn Dagboek van 20 april 1964 een genoteerde uitspraak van Hann, mijn verloofde. Vroeger zei moeder, met lezen zou je eigenlijk de kost moeten kunnen verdienen, door al mijn lezen verdien ik die nu ook.

Rini zei op 11 december 2016 om 20:55 uur

Misschien de belangstelling voor boeken van m,n echtgenote meegekregen.
Gister zou ik bij 'Den Wolsack en de Hofkamer' in Antwerpen
het ‘Unieke Boekentoilet’ gaan bezoeken. Jammer, het was dringend aan
een opknapbeurt toe, toch zeker niet door het gebruik.De Website laat het
Kleinste Kamertje zien en de wc bril geplaatst op drie boeken.

Giel van Hooff zei op 13 januari 2018 om 13:40 uur

Ik reageer even op de vermelding van schoolmeester frans van den dungen en zijn eerste boek, De dappere Makassaar. Dat is dus van na de oorlog, weliswaar geschreven in 1943 maar pas in 1945b kon uitgeverij Helmond het uitbrengen. Een interessant verhaal met een moraal: lang niet alle inlanders waren anti-Hollands en lieten zich door de Jappen in de luren leggen. Over hem kan ik op het internet maar bar weinig vinden. Hij woonde in uden?

Rini. zei op 13 januari 2018 om 23:42 uur

Beste Giel.
Frans Van Den Dungen werd op 4 februari 1905 in Uden geboren en woonde er zijn gehele leven.
M'n verzamelde informatie over de genoemde persoon bevat te veel woorden als een reactie, hou dat maar te goed.
Ik neem contact op met BHIC desnoods als een aanvullend verhaal met een foto van de persoon.

Norah zei op 15 januari 2018 om 16:47 uur

Franciscus Hendrikus Godefridus van den Dungen * 04-02-1905 Oisterwijk.
Ouders Hendrikus Adrianus van den Dungen(bakker) en Johanna Gerarda van den Dungen.
Mvg.

Rini. zei op 16 januari 2018 om 21:55 uur

Klopt Norah.
Frans werd niet, in Uden geboren.

Rini de Groot. zei op 27 januari 2018 om 21:15 uur

Giel van Hooff stuurde me persoonlijk een klik,
https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010771235:mpeg21:p004
Deze verwijst naar het Nieuwsblad van het Zuiden van 24-2-1947.
Waarin het IDIL 23 boeken in de rubriek ‘Boeknieuws’ belicht waaronder het boek, De Dappere Makassaar van Frans van den Dungen.

Rini de Groot. zei op 5 februari 2018 om 21:08 uur

Beste Giel.
Vier weken geleden gaf je een reactie dat er weinig te vinden was op internet over Frans. Samen met familieleden van Vader Frans, Uden Archief
en Jo Geurts is er informatie verzameld, dat leiden vandaag naar het verhaal.
'De schrijvende dorpsmister van Uden.'
Ook Heemkunde Uden gaat er een verhaal over wijden.

Marilou Nillesen zei op 6 februari 2018 om 08:58 uur

Nou, dat is mooi te horen, Rini! We zetten tzt hier graag een link naar het verhaal ;)

giel van hooff zei op 6 februari 2018 om 13:19 uur

Beste Rini, mooi bericht, Ook ik ben benieuwd naar het verhaal. En welke publikaties naar boven komen, behalve De dappere Makassaar. Want onze Konuinklijke Bibliotheek heeft geen andere titels 'in de aanbieding'.

Rini de Groot. zei op 31 augustus 2018 om 07:21 uur

Op de Lagere school leerde meester Klösters ons om een boek met losse kaft te sluiten van rechts naar links.

Rini de Groot. zei op 26 november 2021 om 22:03 uur

Deze week ging na vijf jaar de wens in vervulling bij een bezoek aan Antwerpen het Museum de Hofkamer van het pand, Den Wolsack. Gaan zien van het Boekentoilet, een 17e eeuws luxueus wc-vertrek met oude boeken.
Was jaren gesloten i.v.m. een grondige restauratie.

Marilou Nillesen zei op 28 november 2021 om 15:58 uur

Dat lijkt me inderdaad een bijzonder vertrek om te zien, Rini. Mocht je er foto's maken?

Rini de Groot zei op 29 november 2021 om 08:56 uur

Boekentoilet AntwerpenZeker wel, Marilou. Kijk maar.

Marilou Nillesen zei op 29 november 2021 om 19:18 uur

Erg indrukwekkend, Rini! Bedankt voor het insturen van de foto, wat een plaatje.

Rini de Groot. zei op 22 maart 2014 om 23:12 uur

Een Zweedse man bezocht de zaak en was nieuwsgierig naar de naam LUDA. Jammer, heer van Daalen moest hem duidelijk maken dat het een combinatie was van de naam Luijks en van Daalen.

Rini de Groot. zei op 22 juni 2014 om 23:20 uur

Mevr. Saal-Zuurveen hebben we achteraf kunnen helpen met een kopie van titels.
Deze ‘Boekengids voor het katholieke gezin’ stond afgedrukt in de St. Michaels almanak uit 1957, Missionarissen van Steyl SVD.

Malika Ann zei op 15 juni 2022 om 09:51 uur

Ik verschiet ervan dat die index nog tot in 1966 bestond. Bedankt voor deze indo...

Geert Gunneweg zei op 1 december 2024 om 17:27 uur

Beste Rini,
ik heb kruisheer Francino als leraar geschiedenis aan het college vh H Kruis te Uden gekend. Dat was in de jaren zestig best een redelijk vrijzinnig katholiek internaat. Ik Jan Cremer werd door ons gelezen. Pikant dat Francino in de Udense krant IDIL-boeken besprak. Mijn vraag is: nooit heeft mij iemand gezegd dat een bepaald boek op de index stond. Wij waren niet geabonneerd op de KRO-gids. Hoe wist je als 'loslopende katholiek' of een bepaald boek op de Index stond? Ik neem aan dat niet elke boekhandelaar zo braaf was (of gelovig) dat hij die boeken niet verkocht of je waarschuwde. Het prohibitie-systeem was dus zo lek als een mandje?

Norah zei op 1 december 2024 om 20:32 uur

Dat was zeker een vrijzinnig internaat. Het boek Ik, Jan Cremer, kon je soms aanschaffen in boekwinkeltjes op stations. En waar ik vandaan kom zeker niet in de reguliere boekenzaken...
Het doet me denken aan de schrijver Anton Roodhaert; drie delen Doctor Vlimmen die op waarheid berustten.
Mijn moeder las die na de oorlog, en werd dan met scheve ogen aangekeken:)

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.