Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

Kerkgang maakt einde aan huisarrest

Rooms prentenboek

Op 2 februari is het Maria Lichtmis, om ons te herinneren aan de tempelgang van Maria. In de katholieke kerk heet dat kerkgang, de eerste gang naar de kerk van een moeder na de bevalling. Gedurende de eerste tien dagen na de bevalling bestempelde de kerk de vrouw als onrein.

De tempelgang van MariaHet vrouwtje dat zo gelukkig was, werd in haar vrijheid gestraft: zij mocht die dagen niet de openbare weg op of een winkel in, en al helemaal niet de kerk bezoeken. Was je vóór het huwelijk zwanger, dan mocht je niet “in het wit” trouwen. In het naburige Zeeland was je dan ‘aangebrand’, een vernedering voor het bruidje en haar ouders. En de Opdracht aan Maria na afloop van de huwelijksinzegening bleef achterwege.

Ons Moeke vertelde, dat zij het zelfs tot tien kerkgangen had gebracht. “Uden 1928, ik wilde de lege melkbussen die terug van het ròmfabriek aan de overzijde van de onverharde weg stonden, ophalen. Mijn schoonmoeder verbood dat, want ik had de Kerkgang nog niet gedaan. Samen hebben we toen met een stok de ròmkanne naar ons toegetrokken.

Mijn zus in de jaren ‘60: “ik wilde, als  kersverse moeder, in het gezelschap van ons Moeke en de buurvrouw staande aan het pad voegen, om na de geboorte van mijn eerste kind het ‘moedergevoel’ met de andere moeders te delen. Maar ik werd door ons Moeke teruggestuurd, het zat haar zo ingeprent, ik had mijn Kerkgang nog niet gedaan.” “Zo erg is dat tegenwoordig niet”, suste de oudere vrouw.

Opdracht aan MariaTijdens kerkbezoek heb ik ‘s morgens meerdere malen het ritueel vanuit de kinderbankjes gadegeslagen. Met in de ene hand een brandende kaars, kreeg de moeder een stola in de andere hand gedrukt en werd ze door de geestelijke naar het Maria-altaar begeleid. Dit is de tekst met een afbeelding van de Kerkgang, opgezocht door Jo Geurts in haar Roomse archief:

“Indien een moeder na de bevalling volgens vroom en lofwaardig gebruik ter kerke gaat om God voor haar welzijn dank te brengen en van den priester den zegen vraagt, dan gaat deze met koorhemd en witte stool bekleedt, met een dienaar, die de wijkwast draagt, naar de deur van de kerk. Daar besprenkelt hij de moeder, die buiten den drempel neergeknield is en een brandende kaars in de hand houdt, met wijwater en zegt vervolgens”:  lees verder op het prentje.

Na de rituele zegening was je weer rein tot een volgende geboorte en stopte je geld in de Het kerkgangritueelgeopende hand van de priester.

Een toepasselijke weerspreuk vandaag: schijnt met de Kerkgang van Maria de zon door de toren, komt er evenveel sneeuw en ijs als te voren.

Vóór het huwelijk mocht ‘het’ niet, erna moest ‘het’. Bleef de eerste gezinsuitbreiding, of bij de volgende, te lang op zich wachten, dan kwam de pastoor informeren. Zeg niet: die goeie ouwe tijd: ‘aangebrand’, het met de Erfzonde geboren kind, huisarrest, omdat je in zonde leefde!! Die beschuldigende regels werden niet van boven opgelegd!

24

Reacties (24)

L. van Bergen, Heesch zei op 31 oktober 2019 om 16:22 uur

de jonge moeder ging met de priester naar het MariA-aLtaar, ze hield dan nniet sde Stola van de priester echter de Manipel vast,vele keren heb ik er bij gezeten als misdienaar, en me een beetje verbaasd: moetdat nou, de vrouw heeft toch niks mis gedaan , waarom de biecht vooraf en deze demonstratie of was het dat ze met haar man iets gedaan had dat niet kosher was, gaat en vermenigvuldigt U was toch de boodschap, maar owee, na een bevalling was je onrein en moch zeker tien dagen niet in het openbaar, mag ik een teiltje ??

Rini de Groot. zei op 29 april 2020 om 15:34 uur

Kerkgang.
Het boekje:' Korte onderrichtingen en Nuttige wenken voor Gehuwden'
uit 1926 dat mijn ouders naast het Trouwboekje bezaten, vermeld in het
op een na laatste, citaat 32:
'Omstreeks drie weken na de bevalling kome de moeder naar de kerk, om God te bedanken en den bijzondere zegen van de H. Kerk voor zich en haar kind te ontvangen. Hoewel de kerkgang niet onder zware zonde verplicht, zal ieder goed katholieke moeder er een eer in stellen, den kerkgang te doen.'
Ik lees hier, ‘om God te bedanken’ dat klinkt heel wat vredelievender dan de beperkingen die er omheen gebreid werden.

Ria van Dijk zei op 10 mei 2020 om 11:15 uur

In 1964 deed ik mijn eerste kerkgang. Alleen met een kaars in de hand.
De Priester prevelde wat gebeden, terwijl ik mij voortgetrokken voelde, door het vast houden van de manipel. Toen ik bij de 6 de keer een afspraak wilde maken, werdt mij gezegd dat ze dat niet meer deden .
Omdat dat hopeloos ouderwets was geworden.

Marilou NillesenBHIC zei op 10 mei 2020 om 17:17 uur

Dank allen voor jullie reacties. In alle eerlijkheid, Ria, moest ik even opzoeken wat een manipel was. Maar jij houdt mooie herinneringen aan je kerkgang? Vond je het jammer dat het niet meer plaatsvond?

Theresa Geissler zei op 6 juli 2021 om 19:08 uur

Toen ik er nu zo'n 40 jaar geleden over las in "De kerk gaat uit" van Michel van der Plas - die het zelf als een voor de vrouw in kwestie 'gênant ritueel' betitelde - vroeg ik min moeder, of ze het destijds ook zo ervaren had, na mijn geboorte, eind 1954. Ze beweerde van niet, omdat volgens haar bij het ritueel de nadruk meer gelegen had op het "danken voor haar welstand" dan op de "reiniging". Over het "huisarrest" van tien dagen heb ik haar niet gehoord, wat misschien een andere oorzaak had: Zij en ik bleven na mijn geboorte een volle 14 dagen in het ziekenhuis om onduidelijke redenen; mogelijk wel door een samenspraak van de verantwoordelijke arts met mijn vader, die ons liever pas thuis wilde hebben, als extra hulp echt niet langer vereist was: Tot de opheffing van de handelingsonbekwaamheid van de gehuwde vrouw in 1956 werden dat soort kwesties nl. niet met de kraamvrouw, maar met haar echtgenoot besproken...
Tja...

Norah zei op 6 juli 2021 om 19:55 uur

Twee weken kraambed was vroeger normaal.

Maurice Roefs zei op 6 juli 2021 om 20:47 uur

Tegenwoordig spreken en oordelen we met de kennis, waarden en normen van nu over wat toen was.
Misschien was de kerkgang wel een heel onbeholpen manier om indirect tegen de mannen/vaders te zeggen dat ze de moeder met rust moesten laten...
En was met het ritueel waarbij reinheid kennelijk centraal stond wellicht bedoeld te zeggen: "Man, houd je gedeisd en laat je vrouw maar eens even met rust in de echtelijke sponde!"
Om zo haar de tijd te gunnen fysiek te herstellen van de inspanning van het geboren laten worden van (weer) een kind.

Theresa Geissler zei op 7 juli 2021 om 20:53 uur

@ Norah, 6 juli 2021 om 20.47u.: Agree, maar waarom de volledige 14 dagen in het ZIEKENHUIS?
Het was een gemakkelijke, vlotte bevalling, al was ze 39, en ik woog 7 pond en 2 ons.
Daar heb ik het door de jaren heen ook wel eens met haar over gehad, maar ze had er geen afdoende verklaring voor. Wèl één, die mij persoonlijk nogal stug leek: Zo beweerde ze op een gegeven moment, dat mijn vader een deel van de zorgkosten niet direct had betaald, en dat ze haar èn mij daarom in het ziekenhuis hadden vastgehouden, totdat dát vereffend was.
Gegijzeld dus? Alles kan, maar al te geloofwaardig is me dat nooit voorgekomen.
Dan lijkt het me nog geloofwaardiger, dat er tussen mijn vader en de behandelende arts een een-op-een overeenkomst had plaatsgevonden in de trant van: Ze kan niet onmiddellijk naar huis, want dan gaat ze direct weer aan de slag en dat is niet goed voor haar. En ik zit de hele dag op mijn werk in Amsterdam; ik kan niet bijspringen. Trouwens, mijn handen staan wat dat betreft verkeerd."(Lees: "Huishoudelijk werk is geen mannenwerk.") Want zo was mijn vader wèl precies.)
Daarom lijkt het me waarschijnlijker, dat mijn moeder wat dat betreft niets is uitgelegd, en van de eigenlijke reden daardoor niet op de hoogte was. Dat is nl. vaker gebeurd tijdens hun huwelijk (iets, wat zij veel te vaak líet gebeuren.) Die kerkgang kan ze intussen wel in de ziekenhuis-kapel hebben gedaan; daardoor viel dat 'huisarrest' haar natuurlijk ook minder op: Ik was haar eerste en enige kind.

Norah zei op 8 juli 2021 om 00:03 uur

@Theresia, het wordt wat persoonlijk. Ik heb nooit iets over een kerkgang gehoord. Mijn moeder had dat ook geweigerd, haar gekend hebbende. Mijn ouders waren wel goed katholiek.
Dan dat kraambed, zelf ik ben in een kraamkliniek geboren, er was geen echte reden toe. En ik heb altijd van mijn moeder gehoord dat 2 weken gebruikelijk was.

Norah zei op 8 juli 2021 om 00:04 uur

Sorry, het is Theresa.

Theresa Geissler zei op 8 juli 2021 om 08:32 uur

Oké, bedankt: heel correct om het even te verbeteren.
Overigens: Goed om te lezen, dat uw moeder het geweigerd zou hebben: De mijne heeft het grootste deel van haar leven te veel met zich laten sollen, en niet alleen door de kerk. Had ze later wel spijt van, maar toen was het al een feit, dus te laat.
Ze vroeg te weinig dóór; daardoor liet ze te veel over zich heen komen, en had ze ook hier achteraf geen echte antwoorden op.

Rini de Groot. zei op 15 januari 2022 om 22:37 uur

Misdienaar L. van Bergen, Heesch.
Vond tussen me prentjes een passende afbeelding.
Het binnen trede van het kerkgebouw en vasthouden van de Manipel.

Louise Van den Bossche zei op 27 januari 2022 om 02:02 uur

Als kind vond ik het altijd maar vreemd dat er tijdens een door-de -weekse mis iets gaande was bij de Mariakapel.
Mijn moeder legde me uit, dat de nieuwe moeder na dit ritueel pas weer de mis bij kon wonen. Zij kwam uit een zeer katholieke familie.
ik was destijds ook nog gelovig, maar ik vond het toen al, als 10-jarige een vernederende en discriminerende gang van zaken!

Rini de Groot. zei op 27 januari 2022 om 06:41 uur

Louise, ik las vannacht je reactie al, maar was met een andere mail bezig.
Wéér die Kerk !! Vanmiddag naar de begrafenis van m,n broer, vorige week
de oudste broer, waarom?
Omdat zij nog diepgeloviger zijn geworden en gehoorzame niet, Vaccineren! Deze Witte Pater verkondigde dat in een klooster waar de zusters
wel voorzien waren. Hij en zijn vriendin werden met Corona opgenomen,
de Pater is weer hersteld maar nu daar niet meer welkom,
'O, dan doe ik thuis de H. Mis wel!
Diep Treurig hiermee zijn we nu ook het Samekomen in het Ouderlijkhuis kwijt!
Dat is de kerk van vandaag, de Pater is niet aan te pakken!!

Louise zei op 10 februari 2022 om 23:26 uur

Gecondoleerd, Rini en sterkte!
Helaas lijkt de kerk grotendeels weer terug naar af, na de modernisering.
Jammer. Wat ik nooit goed begrepen heb, is dat de christelijke kerk in de jaren van zijn ontstaan best modern was en daarna nauwelijks met zijn tijd meegegroeid lijkt te zijn.

Malika Ann zei op 15 juni 2022 om 07:43 uur

Ik ben geboren in 1963. Kerkgang werd toen bij ons al niet meer gedaan. (Westvlaanderen). Alsook de 3 weken voor je buiten mocht. Ik heb fotos van mijn moeder en vader die met mij gingen wandelen, 2 dagen na de thuiskomst.
De normale tijd om in het ziekenhuis te blijven na de geboorte was 14 dagen. Mijn moeder hield het voor bekeken en ging ervandoor na 10 dagen.
Maar geen van beiden waren echt praktiserende katholieken... ik dus ook nooit... ondertussen heb ik mij latzn ontdopen nadat ik mij heb bekeerd tot de islam. En dat is wel praktiserend. Ben nu 11 jaar moslima en ik viel me er echt goed bij. Zo heb ik me nooit gevoeld tijdzns mijn katholieke periode. Hamdullillah..

Helena zei op 28 juni 2022 om 12:15 uur

Mijn vraag is: Staat het in de LEER van de Kerk of was het een populaire gewoonte? Als het over Rein of Onrein gaat dan moeten we weten dat de wetten van Leviticus in het O. Testament , betreffend rein en onrein , door Christus af zijn geschaft in het Nieuwe Verbond. Allen de MORELE wetten zijn gebleven, de 10 Geboden .

Helena zei op 28 juni 2022 om 12:35 uur

Ter verduidelijking: de vorige vraag van nog een Helena komt niet van mij...(mij = Helena in NZ). Enne...kerkgang heb ik wel van gehoord, maar dat gebruik kwam in onze familie niet voor.

Helena zei op 6 juli 2022 om 11:55 uur

Het is HEEL duidelijk dat na het Nieuwe Verbond, de reinigingswetten van het Oude Testament niet meer van toepassing waren. Als dat toch werd gedaan dan was dat niet conform de leer. Alleen de 10 geboden die op het moraal zijn gebaseerd, zijn van toepassing. De Kerkgang van de bevallen vrouw was om God te danken . Er staat helemaal niets in de gebeden van de vrouw, nog de priester ,iets over reiniging.

Louise zei op 11 juli 2022 om 18:53 uur

Hoezo, héél duidelijk? Als de heilige Boeken eenduidig uitgelegd zouden zijn en worden, zaten we nu niet met zoveel schisma's, geloofsrichtingen etc. Bovendien bouwt het christendom voort op het jodendom en daar was r wel een reinigingsritueel voor de vrouw. Vóór de eerste keer dat een vrouw weer naar de mis ging, moest e die kerkegang doen.
Ik heb het idee dat sommigen bij dit onderwerp dingen proberen recht te praten of mooier voorstellen dan het is...

roger sterckx zei op 24 oktober 2022 om 15:25 uur

onlangs las ik het volgende in een verhaal dat zich afspeeld in 1635:
"de goddelijke balsem tegen DEN HEETEN KERKGANG"
weet iemand wat den heeten kerkgang was?
met dank voor een woordje uitleg
roger

Thijs de LeeuwBHIC zei op 25 oktober 2022 om 12:02 uur

Syfilis, zo maak ik op uit het boek Seks, drugs en Rock 'n Roll in de Gouden Eeuw
( https://books.google.nl/books?id=JhktBAAAQBAJ&lpg=PT84&ots=nceNQ-8M1O&d… ).

Niel zei op 29 juli 2023 om 21:55 uur

Mijn moeder deed de kerkgang na de geboorte van haar eerste kind, omdat mijn vader en buurvrouwen haar vertelden dat dit zo hoorde. Daarna zei ze tegen mijn vader dat ze dit nooit meer zou doen, hoeveel kinderen er nog kwamen. Er kwamen er nog drie. Maar geen kerkgang meer. Dit hoorde, volgens mijn moeder bij alle dingen 'die ze ons wijs hebben gemaakt', zoals knielen als de pastoor langsfietste, of het nu regende of niet, of niet eten vootr de communie, ook al moest je om vijf uur opstaan om de koeien te melken.

Thijs de LeeuwBHIC zei op 2 augustus 2023 om 13:26 uur

Bedankt Niel voor het reageren. Wat moedig dat je moeder dit heeft gedaan! Ondanks de sociale controle die er wat dit betreft dus duidelijk was! Over welke jaren hebben we het dan?

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.