Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

Geheimzinnig vrouwenritueel

Rooms prentenboek

Je zag ze 's morgens door de week, meestal ’s zaterdags na de mis wanneer de gezongen gefundeerde jaargetijden werden gehouden. Er was geen koor, organist Louis en meestal Jan de bakker, werkten in een ijltempo de Gregoriaanse gezangen af met weglating van alles wat het Gregoriaans zo prachtig maakt.



Priester met albe en stola (bron: wikimedia. Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported)
Priester met albe en stola (bron: Wikipedia. Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported)

Achter in de kerk was een vrouw, misschien kwam ze pas tegen het einde van de mis. Die vrouw was niet op ‘dur swerris’, in doordeweekse kleren, maar ook niet helemaal ‘op dur bèst’, ze was ‘an’. ‘Dat ‘an zin’ is in feite ondefinieerbaar. Ik weet geen begrip om het anders te zeggen.

Wanneer de jongens op woensdagavond naar de meid gingen dan waren ze ‘an’. Als de boerinnen in de straat waren om boodschappen te doen waren ze ook ‘an’, Ze hadden dan hun vorige 's zondagse kleren aan. Op de repetitie van het koor zag je dan ook maansvolk met een pak dat  blonk door de jaren. Die mannen waren ook ‘an’.

Die vrouw was dus ‘an’. Dat zag je pas wanneer de mis uit was, als de kerk uit ging en de organist de hard klinkende houten registers van het orgel had ingedrukt .

Meestal kwam zo’n vrouw door de zijbeuk, een beetje schuchter en verlegen als een boetvaardige. Waarom ze kwam wisten we eigenlijk niet, maar ze zeiden dat ze anders 's zondags niet in de kerk mocht komen. Er was duidelijk iets geheimzinnigs aan.

De vrouw knielde op de communiebank met de handen niet onder maar boven het communiekleed. Haar rozenkrans zat op de hele typische manier tussen de vingers van de gevouwen handen.



Maria-altaar in de Vughtse St.-Petruskerk (BHIC, collectie Fotopersbureau Het Zuiden, nr.  1634-009182
Maria-altaar in de Vughtse St.-Petruskerk (BHIC, collectie Fotopersbureau Het Zuiden, nr. 1634-009182

De priester kwam terug uit de sacristie zonder kazuifel en manipel, alleen in de albe met cingel en stool. Hij had een boek in de hand dat hij samen met zijn andere hand voor de borst hield. De ene misdienaar in toog en superplie droeg een brandende kaars en de andere de wijwateremmer en de kwast.

De vrouw boog deemoedig het hoofd en de priester besprenkelde haar en prevelde wat Latijn uit zijn boek. Dan nam hij de kaars over van de misdienaar en gaf die aan de vrouw. Met de kaars en de rozenkrans in de linkerhand moest ze het uiteinde van de stool, die de priester haar voorhield, met haar rechterhand vasthouden. En dan moest ze opstaan, uit haar knielende houding, dat ging niet zo elegant zonder steun. Ze liepen naar het Maria-altaar en knielden daar neer. Dan werd er  weer met de wijwaterkwast gezwaaid en de kaars werd op het altaar gezet. De priester knikte de vrouw, die er zichtbaar bevrijd uit zag, toe en verdween naar de sacristie. Dan haalde de vrouw iets uit haar zak en frommelde dat in de hand van een van de misdienaars die dan kletsend, met een half vallende beweging richting tabernakel, verdwenen achter de grote sacristiedeur.

Die vrouw deed ‘hurre kerkgang’, zei ons moeke, 'omdat ze ‘ne klènne ha gekregen’. Ik heb dat niet begrepen, want kiendjes werden gekocht en dan waren er toch die ze kregen. ‘Van wa ge nie wit hedde ok gin laast’, zee ons moeke.

16

Reacties (16)

Mariët BruggemanBHIC zei op 3 november 2018 om 09:17 uur

Wat een wijze moeder had je Louis :).
En verder vragen was natuurlijk niet de bedoeling?

Rini de Groot zei op 4 november 2018 om 19:05 uur

Ja, dat was de Kerkgang als kind zagen we regelmatig in Uden door 2 vrouwen onder de H. Mis van 8 uur, voor we naar school gingen.
M'n schoonmoeder ((in Best) heeft er in de veertiger jaren, de brui aangegeven.
Zij moest 2 kwartjes voor de kaars betalen, na de dienst werd de kaars uitgeblazen en het volgende bevlekte stel betaalde ook weer hetzelfde bedrag voor de opnieuw aan te steken kaars.
Maar dan de beperkingen ! tussen Geboorte en de Kerkgang lees je in:
'Kerkgang verlost van het huisarrest'

Paul zei op 5 november 2018 om 08:07 uur

Dat verhaal komt ook nog in dit boek, Rini.

Lisette KuijperBHIC zei op 7 november 2018 om 12:07 uur

Bedankt voor de aanvulling, Rini! Voor het gemak hier nog even de link naar jouw verhaal: https://www.bhic.nl/ontdekken/verhalen/kerkgang-en-einde-huisarrest

Jan Witlox zei op 22 november 2018 om 12:02 uur

Ik herinner me de kerkgang van mijn moeder ook nog. Ik zocht eens de achtergronden van dit ritueel op voor mijn familienieuwsbrief. Daarbij stuitte ik op een mooi gebruik in Ravels:
De geboorten konden elkaar vroeger in zeer snel tempo opvolgen, zelfs zo snel dat een nieuwe geboorte zich aankondigde vooraleer de moeder haar kerkgang deed.
Wanneer zulk feit zich een dozijn keren voordeed bij dezelfde moeder, werd er een gedenksteen in de kerkvloer gemetst.
In deze steen was de steen gegrift: “Hier op deze steen, stond ik nooit alleen”.

Lisette KuijperBHIC zei op 22 november 2018 om 14:39 uur

Wat een bijzonder gebruik, Jan! Tegenwoordig zouden zulke stenen waarschijnlijk niet al te vaak meer worden gemaakt. We zijn natuurlijk erg benieuwd of iemand ooit een dergelijke steen is tegengekomen...

Paul G Budde zei op 23 november 2018 om 07:59 uur

Mijn moeder heeft ook de kerkgang moeten doen. Natuurlijk een denegrerende gebeurtenis voor een vrouw want de kerk bepaalde dat als je kind had gekregen je onrein was geworden. Je mocht pas weer de communie ontvangen na de kergang die je weer rein maakte. Blij dat deze vrouwenvernedering is opgeheven.

Maurice zei op 23 november 2018 om 22:48 uur

Ik vond dit een bijzonder verhaal. Moet ik toch eens aan mijn moeder vragen of zij dit gebruik ook kent/kende ... misschien wel ondergaan heeft.

Bij de historische kring van Cadier en Keer vond een artikel dat misschien een klein beetje meer licht werpt op het waarom:
http://historischekringcadierenkeer.nl/52-publicaties-keerder-kroniek/h…

Maurice zei op 23 november 2018 om 23:40 uur

Net gevraagd: ja, mijn moeder heeft dat ook gedaan. Maar alleen voor mijn zus (*1961). Niet voor mijn broer (*1964) en mij (*1967).

Ze werd er door haar moeder naartoe gestuurd. Ik zag meteen aan haar gezicht dat ze het allemaal flauwekul vond. Ze was in die tijd bij de Vrouwenbond en daar werd duidelijk geageerd tegen dit gebruik. ("Waarom zouden mannen dit niet moeten ondergaan en vrouwen wel?").

Ik ben best wel trots op mijn moeder!!!

Norah zei op 24 november 2018 om 01:35 uur

Nooit van gehoord, ontzettend gewoon ... Kwam dacht ik niet in de stad voor. Mijn ouders waren ook geen kwezels.
Doet mij aan Joodse reiniging denken.

Rini de Groot zei op 24 november 2018 om 08:15 uur

Noach, zoals ik schreef in 'Kerkgang einde van huisarrest' zagen we dat in ons veertigjarige kerkbezoek regelmatig. Uden was ook maar 'n dorp.

Maria Verbroekken zei op 24 november 2018 om 09:37 uur

Ook ik kan me de kerkgang van mijn moeder nog herinneren. Persoonlijk vond ik het een vernederende ervaring: onrein zijn omdat je een kind gekregen had en dan niet naar de kerk mogen omdat je eerst gereinigd moest worden. Eindhoven in 1964! Het begin van de breuk met de kerk voor mij. Wat ik mij herinner is dat dit 6 weken na de bevalling plaatsvond. Dat zou dan weer kloppen met het verhaal van Jan Witlox: weer zwanger zijn voordat je de kerkgang had gedaan. Niet iets om trots op te zijn, 12 maal binnen 6 weken na een geboorte weer zwanger zijn. Wie hield hier rekening met de vrouw? 9 maanden zwanger zijn, een kind baren, borstvoeding geven, herstellen van je bevalling en alweer een nieuw kindje onderweg en ondertussen je groeiende kinderschare ook nog opvoeden en verzorgen. Standbeelden moesten ze oprichten voor deze oersterke vrouwen, waar zelden of nooit rekening meegehouden werd, niet in de Kerk en niet in de maatschappij.
Overigens zijn veel christelijke rituelen afkomstig uit het Joodse geloof, ook katholieke vrouwen mochten veel dingen niet als ze ongesteld waren.

Norah zei op 24 november 2018 om 11:23 uur

Misschien was ik wat fel hierin, ik sta dan ook volledig achter het verhaal van Maria. Vernederend en verdrietig.
En zoals ik al schreef, ik ken het echt niet, ik kan het ook niemand meer vragen.

Rini de Groot. zei op 24 november 2018 om 19:36 uur

Katholiek of niet het verwerken van de huisslacht mocht ook niet wanneer het vrouwvolk thuis, ongesteld was, lees het verhaal: 'Witte rook en geen Paus.'
Jaren geleden maakte we in het Pre-Historisch dorp 2 varkens kort, olv. twee gediplomeerde slagers. De uitspraken waren verschillend, de slager van zaterdag sprak nonsens, die van de volgende dag, ja zeker dat is nog steeds zo! Het klinkt toch veel spannender!

Lisette KuijperBHIC zei op 28 november 2018 om 12:10 uur

Bedankt allemaal voor jullie reacties over dit katholieke gebruik. Fijn dat jullie met ons willen delen dat ook jullie moeders dit ritueel hebben ondergaan, Paul, Maria en Maurice en dat jullie ook aangeven hoe ze er achteraf op terug kijken of hebben gekeken. Dankjewel voor de interessante link met meer achtergrondinformatie, Maurice.

Zou het gebruik vaker in een dorp voorkomen dan in een stad, Rini en Norah? En ik ben het inderdaad met Maria eens dat deze vrouwen ontzettend sterk moeten zijn geweest met zo'n grote kinderschare en alles wat erbij kwam kijken. Nogmaals hartelijk dank voor al jullie verhalen!

Lisette KuijperBHIC zei op 29 november 2018 om 13:28 uur

Van Jan Witlox ontvingen we deze interessante nieuwsbrief, waarin hij meer vertelt over de 'kerkgang.' De begeleidende afbeeldingen zijn in verband met auteursrechten weggelaten. Bedankt voor het delen, Jan!

https://www.bhic.nl/media/document/file/digitale-nieuwsbrief-familie-wi…

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.