Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

De Zusters onder de Bogen CB

“Toegewijd aan evangelisatie in retraitehuizen, ziekenhuizen en scholen, aan pastoraal werk, aan het opzetten van kleine christengemeenschappen en religieuze verenigingen voor recht en vrede waar menselijke waardigheid wordt geschonden, vooral onder armen, lijdenden en zij die leven aan de rand van de maatschappij”.

Zo omschrijven de Liefdezusters van de H. Carolus Borromeus, ook wel Zusters van Maastricht of kortweg Liefdezusters CB geheten, tegenwoordig zelf hun positie in de wereld. Maar ze zijn vooral als verpleegcongregatie begonnen en groot geworden.

De Zusters onder de Bogen ontlenen die naam aan de romaanse bogen die het Maastrichtse moederhuis van de congregatie verbinden met de Sint-Servaasbasiliek. De zusters hebben daar sinds 1845 hun klooster. De congregatie was al enkele jaren daarvoor, in 1837, gesticht door Maria Elisabeth Gruyters (1789-1864).

Zij was afkomstig uit het Belgische Leut, niet ver van Maastricht. In 1821 was ze vanuit haar geboorteplaats naar Maastricht vertrokken, waar ze vele jaren als huishoudster werkte voor de rijke familie Nijpels. ’s Zondags echter ging ze naar het ziekenhuis Calvariënberg om daar met de zieken de rozenkrans te bidden. Vanuit die activiteit groeide haar verlangen om een zustercongregatie op te richten. Dat deed ze samen met de pastoor-deken van de St.-Servaaskerk, Paulus Antonius van Baer (1788-1855).

Baer onderhield het contact met de bisschop, maar kreeg van Rome geen toestemming om de naam Liefdezusters van de H. Vincentius à Paulo te gebruiken, zoals de beide oprichters eigenlijk wilden. Als alternatieve patroon werd gekozen voor de H. Carolus Borromeus.

De nieuwe congregatie zou zich wijden aan zorg voor de zieken, de behoeftigen en onderwijs aan arme kinderen, onder andere in het ziekenhuis Calvariënberg. De groeiende reputatie van de Zusters Onder de Bogen als verpleegcongregatie leidde tussen 1890 en 1940 tot een opmerkelijke groei. In 1898 begonnen ze een verpleegopleiding aan het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in Amsterdam.

Op het hoogtepunt telde de congregatie meer dan 1.800 leden en alleen in Nederland al 56 huizen in bijna alle regio's. Het Maastrichtse moederhuis is tegenwoordig het enige overgebleven huis in Nederland, waar in 2007 nog rond de 130 van de (wereldwijd) 759 zusters woonden.

In Noord-Brabant waren er kloosters van de Zusters onder de Bogen in:
- Elshout (klooster Maria Stichting);
- Ginneken (Sint Laurensgesticht-ziekenhuis);
- Oss (klooster Maria-Theresia in het voormalige Hooghuis) en
- Valkenswaard (Klooster Sint Carolus).

Buiten Noord-Brabant zaten de zusters in Amsterdam, Diemen, Den Haag, Groesbeek, Gronsveld, Hilversum, Maastricht, Nijmegen, Zaandam en Zwolle.

De Liefdezusters van de Heilige Carolus Borromeus leven en werken nog steeds op verschillende continenten: Afrika, Azië, Europa en Noord-Amerika. Vanaf 1918 waren de zusters actief in het voormalige Nederlands Indië, aanvankelijk op Java en Sumatra, na 1930 ook op Borneo en Timor. In 1959 vertrokken de eerste zusters naar Afrika, waar ze samenwerkten met de congregatie van de Broeders van Joannes de Deo. Tegenwoordig zijn nog actief in België, Denemarken, Noorwegen, Tanzania, de Filippijnen en Indonesië.

Foto’s
Carolus Borromeus (1538-1584). Bron: Heiligennet en Maria Elisabeth Gruyters (1789-1864). Bron: Heiligennet.
Valkenswaard, Zusters onder de Bogen, 1930. Fotograaf: Foto Hendrikx. Bron: HKK Weerderheem, fotonr. 18217Valkenswaard, Zusters onder de Bogen in gebed, 1960. Bron: HKK Weerderheem, fotonr. 12298.
Zilveren erepenning voor Zusters onder de Bogen, 1997. Fotograaf: Erik van 't Hullenaar. Bron: Katholiek Documentatie Centrum, fotonr. 1A20828.

Bronnen
Jan Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant. Alphen a/d Maas, 2010.
Website Liefdezusters van de Heilige Carolus Borromeus.

17

Reacties (17)

Mirjam van Rooijen zei op 12 januari 2021 om 23:39 uur

Onlangs viel me op dat in de jaren 20 en 30 alleen al uit het dorpje Berghem ruim 70 jonge meisjes, geboren tussen 1905 en 1919, als dienstbode in het O.L. Vrouwegasthuis in Amsterdam gingen werken. Van het gezin dat ik onderzoek, vertrok in 1929 de jongste dochter naar Amsterdam. Ze was nog niet eens 14 jaar. Na een half jaar komt ze weer terug naar Berghem. In hetzelfde jaar gaat haar één jaar oudere zus ook. Zij blijft elf jaar in Amsterdam en komt kort na het uitbreken van de oorlog terug naar Berghem. Ze is al die jaren dienstbode geweest, heeft dus geen verpleegstersopleiding gedaan.
Waarom gingen zoveel meisjes zo ver weg? Vanwege de economische situatie in Berghem? Gebrek aan werk? Maar voor een meisje van 13? Het ging hun ouders niet slecht in die tijd, tenminste dat maak ik op uit het feit dat zij in die tijd regelmatig stukjes land kopen tot ze in 1933 78 are bezitten.
Was het status? Eén dochter is al ingetreden bij de Zusters van Liefde in Schijndel. Waarom dan deze jongste dochters zo jong helemaal naar Amsterdam? Weet iemand hier iets over?
Overigens werkten er uit Oss nog meer meisjes/vrouwen al langer in het O.L. Vrouwegasthuis.

Thijs de LeeuwBHIC zei op 15 januari 2021 om 06:15 uur

Hallo Mirjam, Ik hoop dat iemand die uit Berghem komt je vraag kan beantwoorden. Je zou je vraag ook nog kunnen voorleggen aan de Heemkundevereniging Berchs-Heem Berghem. Contactgegevens vind je hier: https://berchs-heem.nl/contact/

Mirjam van Rooijen zei op 15 januari 2021 om 12:16 uur

Bedankt, zal ik doen.

Norah zei op 15 januari 2021 om 12:48 uur

Lang;) geleden ben ik een paar keer met een collega bij de zusters Onder de Bogen in Maastricht langs geweest, dit vanwege mijn beroep.
Wat wij heel grappig vonden, was dat mijnheer pastoor er ook mocht verblijven. Hij was met emeritaat.

Rini de Groot. zei op 15 januari 2021 om 23:53 uur

Mi òns Moeke, brachten we in 1959 een bezoek aan Zusters 'Onder de Bogen'
in Maastricht. Zuster Rensie de Groot, van buurtschap Zoggel uit Uden verbleef aldaar.

Norah zei op 16 januari 2021 om 01:30 uur

Dat was een aardige afstand in die tijd, Rini.

Rob Moobers zei op 22 mei 2021 om 16:02 uur

In 1893 was zuster Isedora ( vankan ??) 50 jaar zuster. Geboorte datum en datum overlijden niet bekend. Kan iemand haar juiste gegevens achterhalen.
Ik heb 1843-1893 Zuster Isedora achterhaald van een gegrafeerd glas dat zij waarschijnlijk heeft gekregen bij haar 50 jaar zuster zijn.

Norah zei op 22 mei 2021 om 16:43 uur

Dit is niet eenvoudig! Wel erg lang geleden.
Isedora/Isidora zal wel de kloosternaam geweest zijn. De naam van Kan klopt wel, dat is een echt Zuid-Limburgse naam.
Ik schat deze zuster geboren ca. 1820 vanwege haar professie in 1843.
Ik zal proberen haar te achterhalen, lukt het niet, dan raad ik je aan om de website van deze orde te mailen(zie hierboven).

Norah zei op 22 mei 2021 om 20:08 uur

Beste Rob,

Ik krijg deze zuster niet getraceerd. Ik vraag me af of ze wel in Limburg is overleden. Misschien kan iemand haar terugvinden, anders wordt het toch de genoemde website mailen.
Mvg.

Rob Moobers zei op 23 mei 2021 om 11:42 uur

J.M.J.C.B. ??Maastricht 1 mei 1949 stuurde Zr Isedora een kaartje naar mijn broer Jef Moobers met beste Neefje heel hartelijk proficiat met uw plechtige H. Communie. Veel liefs tante Isedora. Zou mijn eerdere jaartallen dan niet kloppen? Ze was zuster onder de bogen J.M.J.C.B. afkortingen van heiligen?

Rini de Groot. zei op 23 mei 2021 om 11:50 uur

Rob, mijn broers Broeder Missionarissen schreven de eerste drie letters ook.
Jezus Maria en Jozeph. De 2 vlg. letters zal de Missie congregatie zijn vermoed ik.

Rob Moobers zei op 23 mei 2021 om 12:34 uur

1843-1893 gegrafeerd op het glas met de naam Isedora moet iets zijn als jubileum van het klooster of zo iets maar niets van zuster Isedora ( van Kan ??) Ik heb van haar een foto
gemaakt door foto graag Theodor Weijen. met kast en kruisbeeld zoals die ook bij een andere zuster te zien is. Volgens mijn zus moet Isedore rond de jaren 1950-1960 overleden zijn.

Norah zei op 23 mei 2021 om 12:40 uur

Dat is dan een eeuw later.

Norah zei op 23 mei 2021 om 20:22 uur

Iets verder gevorderd. Deze tante van je? kan een kind geweest zijn van Hendrikus Josephus Moobers en Anna Maria Margaretha Vankan. Getrouwd te Schimmert 09-04-1896.
Krijgen kind(eren) in Houthem.

De naam wordt steeds als Vankan geschreven. En Isedora lijkt me toch een kloosternaam, nu nog haar eigenlijke voornamen...

Norah zei op 23 mei 2021 om 20:28 uur

Ik zie dat ik verkeerd zit(achternaam anders), maar men kan wel op deze manier gerelateerd zijn.

Anje zei op 11 juni 2023 om 23:26 uur

Is er mogelijkheid om een aantal dagen in retraite te gaan in het klooster?
Mvg Anje

Marilou NillesenBHIC zei op 12 juni 2023 om 10:01 uur

Dag Anje, dit verhaal staat op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum. De vraag of je in retraite kunt, kun je het beste aan de zusters zelf vragen. Hun contactgegevens vind je hier:
https://www.cbsisters.net/kopie-van-contact-gb

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.