Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

De Bernarduskerk in Ulicoten

RK kerken

Zo klein als het is: altijd heeft Ulicoten gestreefd naar een eigen kerk. Dat heeft natuurlijk vooral te maken met de afstand tot het dorp waartoe het in kerkelijk opzicht vanouds behoorde: Baarle.

Om 1444 kreeg Ulicoten een eigen kapel. Stapje voor stapje ging het vervolgens in de richting van een zelfstandige parochie. Geld om een priester te betalen die elke zondag de mis opdroeg, was er aanvankelijk niet. Dat duurde tot 1479. Geleidelijk werd de kapel uitgebreid en voorzien van een torentje. In 1618 kwam er een pastorie naast zodat er een kapelaan permanent in Ulicoten kon wonen.

Foto: BHIC, Collectie Provincie Noord-BrabantDie uitbreiding was een gevolg van de devotie die er was ontstaan voor de H. Bernardus. Sinds er in de kapel vanaf een zeker moment een beeldje van de heilige stond, gebeurden er wonderen. Pelgrims kwamen uit de omgeving van Breda en ’s-Hertogenbosch om Bernardus te vragen hen te behoeden voor jicht en reumatiek en om het vee tegen ziektes te beschermen. Uit dankbaarheid offerden ze zo veel dat de inkomsten van de kapel ongeveer vervijfvoudigden.

De bedevaart was zo belangrijk dat de bisschop het beeldje in 1648 liet overbrengen naar de kerk in Baarle-Hertog die in tegenstelling tot de kapel in Ulicoten niet in protestantse handen kwam. Maar Bernardus was het daar niet mee eens: hij keerde terug naar Ulicoten. De inwoners van Baarle die zich beroofd zagen van een lucratieve devotie, wisten wel beter: die lui uit Ulicoten hadden het gestolen!

Een slepende ruzie volgde. De pastoor van Baarle liet een kopie maken van het beeldje en de inwoners van Ulicoten bouwden een kapel net over de grens, waar Bernardus ongestoord kon worden vereerd. Toen waren er dus twee Bernardus-devoties, totdat de bisschop in 1662 besloot dat de bedevaarten voortaan alleen nog naar de grenskapel mochten gaan. Ulicoten had gewonnen.

Het laatste zetje tot een zelfstandige parochie Ulicoten werd gegeven door niemand minder dan Napoleon. De Fransen hadden het huidige België, met Baarle-Hertog, veroverd. Napoleon richtte er nieuwe bisdommen op, maar omdat West-Brabant niet tot Frankrijk behoorde, gold dat niet voor dit gebied. Zo werd Ulicoten min of meer vanzelf een zelfstandige parochie. De oude kapel bleef nog even parochiekerk, maar toen er voldoende geld was, ging het middeleeuwse gebouwtje tegen de grond en verrees er een neogotisch kerkgebouw. Dit werd in 1870 in gebruik genomen.

Deze kerk werd bij de bevrijding in 1944 verwoest. De huidige neo-romaanse kerk dateert uit 1950. Het beeldje van Bernardus overleefde de ramp, maar na de oorlog liep de belangstelling voor de devotie terug, om na 1990 weer op te leven.

 

9

Reacties (9)

Gerard H.A.A. de Bie zei op 1 januari 2016 om 14:08 uur

Het kerkje uit 1870 werd op 27 oktober 1944 door oorlogshandelingen verwoest.
Dus met de bevrijding van het Zuidelijke deel van Nederland Weet iemand wat die oorlogshandelingen precies inhielden? Is hier hard gevochten ?

Mariët BruggemanBHIC zei op 4 januari 2016 om 12:45 uur

Ik hoop Gerard, dat iemand die uit Ulicoten komt je vraag kan beantwoorden.
Ik heb hier alvast een linkje voor je waarin het onderzoek naar oorlogshandelingen in de buurt van Ulicoten wordt beschreven. http://www.brabantsedelta.nl/binaries/content/assets/wsbd---website/alg…

Jeroen Geerts zei op 20 maart 2016 om 10:15 uur

Baarle is op 3 oktober 1944 bevrijd door de Polen. Ulicoten is pas op 28 oktober 1944 bevrijd, we lagen dus ruim 3 weken in de frontlinie. De tanks kwamen vanaf Baarle, door Ulicoten en dan richting Chaam. Op De Strumpt waren de Engelsen actief, zij hebben een van de twee torenspitsen beschoten. De Duitsers hebben de kerk laten springen. Hieraan vooraf had iemand uit Ulicoten de draad om de kerk te laten springen gesaboteerd. Daarop dreigden de Duitsers om de pastoor te vermoorden. De trots van Ulicoten, de prachtige kerk, werd voorafgaand aan de bevrijding verwoest. Naast de dagboeken van Piet Geerts (die alles vanuit Ulicoten op de voet volgde) en Festraets, zie in de reactie van Mariët Bruggeman, is ook e.e.a. beschreven in het boekje van kapelaan Kramer(1953).

Annemarie van Geloven zei op 21 maart 2016 om 12:11 uur

Jeroen Geerts, heel hartelijk dank voor uw aanvullende informatie over het lot van de oude kerk. Op deze website zien we nog een foto van de in 1944 verwoeste kerk http://www.parochie-ulicoten.nl/kerk/kerk.htm

Jan Broos zei op 29 februari 2020 om 12:20 uur

Weet iemand of er een lijst met kapelaans en pastoor van Ulicoten is ?
Ik zoek bevestiging dat ene Vincentius Sense hier Pasatoor of Kapelaan (of predikant(Chaam)) is geweest. Ik zie hem terug komen in een oude huwelijksakte als Reverendus Dominus Vicintio Sense

Marilou NillesenBHIC zei op 2 maart 2020 om 09:39 uur

Hallo Jan, een snelle zoektocht online levert geen overzicht op. Wel vind ik dit: https://www.parochie-ulicoten.nl/bernarduskerk/

Maar mogelijk kan het Regionaal Archief Tilburg je verder helpen, zij hebben ook archieven van Ulicoten in hun depots (info@regionaalarchieftilburg.nl)

Of mogelijk weet één van de lezers hier het? Dan horen we het graag!

Jan Broos zei op 2 maart 2020 om 10:35 uur

Hoi, die site ken ik.
We hebben bij de heemkundekring Amalia van Solms ook wel een beroepenlijst daar staat hij ook onder Preisters/kapelaans en predikanten. Maar ik graag weten onder welk geloof het huwelijk plaats vond.

Jan Broos zei op 2 maart 2020 om 10:35 uur

Hoi, die site ken ik.
We hebben bij de heemkundekring Amalia van Solms ook wel een beroepenlijst daar staat hij ook onder Preisters/kapelaans en predikanten. Maar ik graag weten onder welk geloof het huwelijk plaats vond.

Marilou NillesenBHIC zei op 2 maart 2020 om 15:09 uur

Duidelijk Jan. Mogelijk dat het Tilburgs archief je daar verder mee kan helpen?

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.