Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

Over de kleine en de grote Jacobus

RK kerken

Vanaf het einde van de veertiende eeuw heeft Zeeland een (klein) bedehuis gehad in de vorm van een kapel. Pas in de zeventiende eeuw werd Zeeland een zelfstandige parochie. In 1872 werd de middeleeuwse kerk vervangen door een neogotisch gebouw. Tegelijk kreeg de parochie een andere patroonheilige: waren dat van oudsher de H.H. Cornelius en Jacobus geweest, de nieuwe kerk werd gewijd aan de H. Jacobus de Meerdere, apostel.


beeld van Jacobus de Mindere in het getijdenboek van Catharina van Kleef de Middeleeuwse kerk

Die eerste kapel werd in 1376 gesticht door de Bossche edelman Arnold Heym en toegewijd aan de H. Cornelius. De priester die het bedehuisje bediende, moest dagelijks een mis opdragen. Cornelius was van 251-253 paus in Rome. De Romeinse keizer Gallus verbande hem. Zijn bijzondere attribuut is een hoorn (cornu), een associatie met zijn naam Cornelius. Hij werd dan ook vereerd als beschermheilige van het hoornvee. Omdat hij ooit een verlamd meisje had genezen, riep men hem bovendien aan tegen kinderstuipen en epilepsie.

Jacobus de MeerdereIn de 16e eeuw werd de kapel uitgebouwd tot een kerk met toren. In 1628 werd Zeeland een zelfstandige parochie. Naast Cornelius was de kerk ook gewijd aan Sint-Jacobus, neef van Jezus, apostel en de eerste bisschop van Jeruzalem. Vanwege zijn kleine postuur en ter onderscheid van een ander neef die eveneens apostel van Jezus was en Jacobus heette, werd deze Jacobus “de Mindere” genoemd. Het schuttersgilde van Zeeland, dat in de jaren na 1450 is opgericht, werd ook onder de bescherming van de “kleine” Jacobus geplaatst.

Op 15 november 1872 werd een compleet nieuw kerkgebouw in Zeeland ingewijd. Het was door architect C. van Dijk ontworpen in neogotische stijl, ter vervanging van het laat-middeleeuwse kerkje dat tot dan toe dienst had gedaan. Tegelijk met het in gebruik nemen van een nieuw gebouw, besloot men in de parochie over te schakelen op een nieuwe patroonheilige. De nieuwe kerk werd aan de H. Jacobus de Meerdere gewijd, wiens feestdag op 25 juli is. Dit is de meer bekende Jacobus, wiens graf in Santiago de Compostella door talloze pelgrims vereerd wordt. Na Jeruzalem en Rome is Santiago de belangrijkste bedevaartplaats voor katholieke christenen.

Ondanks de toewijding aan Jacobus de Meerdere was de H. Cornelius nog niet vergeten: Zeeland was aan het begin van de 20e eeuw zelfs een druk bezochte bedevaartplaats, waar men een paar keer per jaar vanuit omliggende plaatsen in het Maaskantgebied naar toe kwam voor de verering van Cornelius. In de kerk staat een reliekhouder met een lindehouten beeldje van paus Cornelius, toegeschreven aan de bekende Brabantse beeldhouwer Petrus Verhoeven (Uden, 1729-1816).

de kerkhofkapelDe kerk heeft sinds 1895 een tweeklaviers orgel met vrij Pedaal, vervaardigd door F.C. Smits II uit Reek. Het hoofdwerk heeft 10 registers, het Recit 4, het Positief 8 en het Pedaal 4. Het instrument verkeert nog in oorspronkelijke staat.

Op 27 december 1977 werd in de Zeelandse kerk het ciborium ingewijd. Dit sacramentsaltaar was afkomstig uit de, in 1971 gesloten, (steentjes)kerk van St. Antonius van Padua Philipsdorp in Eindhoven.

In 1914 heeft architect J. van Groenendaal een neogotische kerkhofkapel met baarhuisje gebouwd. Naast de kerk staat een H. Hartbeeld van de firma J.P. Maas & Zn uit Haarlem. Het is een geschenk van de parochie aan pastoor Kitselaar bij zijn zilveren priesterfeest in 1929.

Tot zover het verhaal van de kerk. Maar wie waren al die jaren nu eigenlijk het gezicht van de Jacobuskerk? Want de kerk was het middelpunt van de parochie, maar als gelovige had je te maken met mijnheer pastoor en zijn kapelaan. Welke herinneringen heb je nog aan ze? Denk bijvoorbeeld aan pastoor Fr. van Tartwijk, die in 1935 in de parochie aan de slag ging, en halverwege de jaren vijftig in zijn pastorale taken ondersteund werd door kapelaan J.M. Verstegen. Of denk aan pastoor Reinier van Oers uit de jaren zestig.

Ook over hem weet jij vast nog wel wat te vertellen. Deel je verhalen met ons hieronder. We zijn benieuwd!


Pastoor Van Tartwijk  

Zeeland in 1955: 40-jarig priesterfeest en 20 jaar pastoor in Zeeland van Franciscus Cornelis van Tartwijk, geboren 5 oktober 1889 te Best, overleden 23 maart 1976 te Zeeland. Pastoor in Zeeland van 24 mei 1935 t/m 5 mei 1961. Het gezelschap verlaat de pastorie op weg naar de kerk. Midden tussen de buidjes pastoor van Tartwijk; links zuster Clemens; links van voor naar achter Els de Louw; Netty van den Berg; Ria Bongers; rechts van achter naar voor Anny Verstraten; Francien Verbruggen; Fien van Tiel. (BHIC, 1698-000732, foto afkomstig uit de Beeldcollectie Willem Keeris)


Pastoor Van Oers Pastoor Reinier van Oers (helemaal links) tijdens een kranslegging bij de oorlogsgraven op het kerkhof. Hij was pastoor te Zeeland van 1961 tot 1976. In het midden met bril staat burgemeester Frans Verheijen. Hij had die functie van 1958 tot zijn overlijden in 1979. (BHIC, BCL4253, fotograaf onbekend)
2

Reacties (2)

Job van Nes zei op 6 december 2018 om 20:34 uur

Het in 1977 geplaatste hoofdaltaar met ciborium is afkomstig uit de in 1971 gesloten St. Antonius Philipsdorp in Eindhoven. Deze kerk (de "Steentjeskerk") is echter niet afgebroken, maar staat er nog steeds.

Mariët BruggemanBHIC zei op 10 december 2018 om 11:42 uur

Bedankt voor je toevoeging Job, we gaan dit uiteraard ook corrigeren in de tekst.

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.