Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

Kleinseminarie IJpelaar in Ginneken

Internaten

De opleiding tot priester van de rooms-katholieke kerk begint aan het kleinseminarie. Elk bisdom heeft zo'n school en die van Breda, "IJpelaar", lag aan de Beukenlaan in Ginneken. Na het doorlopen van deze middelbare school, die zes klassen telde, begonnen de jongens aan de eigenlijke priesterstudie aan het grootseminarie, met lessen filosofie en theologie. Na de sluiting van het kleinseminarie werd IJpelaar een lyceum (hbs en gymnasium) met atheneum.

Docenten en priesterstudenten op de foto met mgr. Hopmans, de bisschop van Breda, bij het 65-jarig jubileum van IJpelaar, 1943 (foto: collectie Stadsarchief Breda 20130540)
Docenten en priesterstudenten op de foto met mgr. Hopmans, de bisschop van Breda, bij het 65-jarig jubileum van IJpelaar, 1 oktober 1943 (bron: collectie Stadsarchief Breda)

Alles op kleinseminarie IJpelaar was erop gericht om een slagingspercentage van honderd procent te behalen. Dat was het beleid. En het lesniveau lag dan ook erg hoog. De leefgemeenschap van IJpelaar stond volledig in het teken van een toegewijde, routinematige verdieping van het geloofsleven en deelname aan de roomse liturgie. Dat begon al 's morgens vroeg om half zeven, zo herinnert een oud-seminarist zich. 'Kop onder de koude kraan' en dan met z'n allen op naar de kapel voor het ochtendgebed, daarna de meditatie door de regent en de Heilige Mis - niet niks op de nuchtere maag.

Na het gezamenlijk ontbijt in de daartoe bestemde zaal begon om kwart voor negen de lesdag, onderbroken door wederom een gezamenlijke maaltijd en een korte pauze. Ook in de avonduren was er enige tijd ingeruimd om te studeren. En dit alles geschiedde zoveel mogelijk in stilte. Daar zagen de surveillanten op toe. Slapen mocht je (moest je, eigenlijk) pas na het avondgebed.

Maar naast al dat bidden, biechten (iedere week) en studeren had je gelukkig ook gelegenheid om te ontspannen. Natuurlijk was daar wel weer een vast moment voor, de vroege avond na het diner, en een vaste locatie namelijk de recreatiezaal, waar je piano kon spelen of kon lezen. De boeken of tijdschriften die je dan las, waren niet het seminarie binnengekomen zonder door de docenten te zijn doorzocht op mogelijke strijdigheden met het geloof en de goede zeden. Soms werd in de zaal een film gedraaid. Sport en kunstzinnige vorming waren óók vaste prik. Zo kende IJpelaar net als andere seminaries een rijke toneeltraditie. Je had zelfs cabaretwedstrijden. Zulke activiteiten waren facultatief.

Op basis van de herinneringen van oud-seminaristen komen we meer te weten over de leraren van IJpelaar. Toneelregisseur in de jaren vijftig was Piet Dircken en voor orgelles klopte je aan bij meneer Kuypers, terwijl je bij Van Steenbergen kon oefenen op de piano. Ook had je op de zolder van het bovengebouw een knutselruimte. En heel af en toe schoof je met de andere priesterstudenten en je docent aan bij een muzikale uitvoering in de grote stad. Onder regent De Lepper zouden de internen zelfs een abonnement hebben gekregen op toneeluitvoeringen in Breda, herinnert een oud-seminarist.

De leerlingen die volhardden, die ook na IJpelaar nog roeping hadden, wachtte het grootseminarie Bovendonk in Hoeven. Daar de begon de stapsgewijze inwijding tot de geestelijkheid pas echt, met lessen filosofie en theologie, de kruinschering (tonsuur), de mis opdragen achter een oefenaltaar...

Op de foto zien we mgr. Hopmans, de bisschop van Breda, omringd door de toekomstige pastoors en kapelaans van zijn bisdom. Echter in de praktijk hielden de meeste jongemannen er na het kleinseminarie mee op. Zij kozen alsnog voor een bestaan als 'leek', de mogelijkheid om te trouwen en een gezin te stichten.

Vanaf 1965 werden ook externe leerlingen toegelaten tot IJpelaar, dat toen al geen internaat meer was. Vier jaar later werd het gebouwencomplex verkocht en hield het seminarie op te bestaan. Anno 1970 was IJpelaar een lyceum met atheneum.

Hoe waardeer jij de seminarieopleiding achteraf? Wat schiet jou te binnen bij de naam IJpelaar? Reageer hieronder en deel jouw herinneringen aan deze bijzondere kostschool! Foto's zijn ook van harte welkom en kunnen worden verzonden naar info@bhic.nl. Wij voegen ze dan hier toe.

23

Reacties (23)

Henk Lockefeer zei op 10 maart 2019 om 23:10 uur

Goed idee om zo een genuanceerd beeld te krijgen van ervaringen.
In 1959 "trad" ik "in", in 1962 viel het doek. Gemis aan huiselijke gezelligheid en de overtuiging dat het blind aanhangen van een (geloofs)ideologie de mensheid in het ongeluk stort gaf de doorslage
"Geroepen " kwam ik binnen, met een lichte koffer liet ik IJpelaar achter me. Nu 50 jaar getrouwd , vier kinderen en zes kleinkinderen . Tien jaar gepensioneerd. IJpelaar was een merkwaardig intermezzo. Later meer.......

Henk Lockefeer zei op 10 maart 2019 om 23:12 uur

Later meer...

Marilou Nillesen zei op 11 maart 2019 om 11:20 uur

Bedankt alvast voor deze aanzet, Henk, het maakt ons nieuwsgierig naar het vervolg!

Ad Leys zei op 15 maart 2019 om 19:49 uur

Zie voor veel meer informatie: https://www.seminarie-ypelaar.nl/

Christian van der VenBHIC zei op 16 maart 2019 om 09:04 uur

Bedankt voor de literatuurverwijzing, Ad.

Lucas Ligtenberg zei op 19 maart 2019 om 20:59 uur

Is de foto hierboven wel van oktober 1943? Ik zie op de foto mijn vader staan. Hij zat op de IJpelaar van september 1939 tot april 1941. Ik kan me nauwelijks voorstellen dat hij in oktober 1943 terug zou gaan voor het 65-jarig jubileum en dan zo prominent op de foto komt.

Thijs de Leeuw zei op 20 maart 2019 om 11:33 uur

@Lucas: wat leuk dat je dan ineens je vader op zo'n foto ontdekt! En een goede vraag die je stelt. Ik heb het even nagekeken. De bron van deze foto is de online beeldbank van het Stadsarchief Breda. Je vindt de foto op hun site via deze link: https://stadsarchief.breda.nl/collectie/beeld/films-en-foto-s/detail/bf… Prachtige, scherpe foto om eens op in te zoomen.
Op die pagina wordt gesproken over 1943, maar inderdaad, uit het bijschrift blijkt ook dat dit jaartal een schatting is. Met dank aan jouw opmerking kan de vervaardigingsdatum van deze foto dus alweer beter worden ingeschat. Heb je zelf een vermoeden om welk jaar het gaat? En welke jongen op de foto is jouw vader eigenlijk?

Lucas Ligtenberg zei op 20 maart 2019 om 22:13 uur

Mijn vader begon al in september 1938 op de IJpelaar, zo heb ik ontdekt, niet in 39. Hij was van mei 1925 dus ik schat het tijdstip van de foto op najaar 1939. In het Stadsarchief van Breda zit nog een foto van de IJpelaar, van een paar jaar eerder. Daar zie ik de oudere broer Jan van mijn vader. Jan was van 1915 en die foto schat ik op 1933, toen Jan waarschijnlijk in de hoogste klas van de IJpelaar zat. Op die foto vermoeden wij ook de latere bisschop monseigneur Huub Ernst te zien. we weten dat hij bij Jan in de klas zat, later ook op het Groot-seminarie in Hoeven. Daar is weer een foto van te vinden (van Jan en Huub samen in Hoeven dus ) in het Oral history project Mgr Hubertus Huub Ernst deel 2 van Stadsarchief Breda.
Overigens is mijn vader op bovenstaande foto de jongen op de eerste rij geheel links.

Thijs de Leeuw zei op 21 maart 2019 om 09:23 uur

Bedankt, Lucas, voor het verdere zoekwerk en de toelichting. En we hebben je vader nu in beeld. Mooi om op deze manier weer even de familiegeschiedenis in te duiken, lijkt me. En of het om de latere bisschop Ernst gaat: ik durf het zo niet te zeggen, maar ik durf dat gerust van je aan te nemen! Wat leuk dat zij nog bij elkaar in de klas hebben gezeten.

Ruud van Eijkeren zei op 3 augustus 2020 om 20:00 uur

Van 1961 t/m 1969 op IJpelaar gezeten. En topschool, waar ik nog steeds met genoegen aan terugdenk.

Thijs de Leeuw zei op 3 augustus 2020 om 20:02 uur

@Ruud: nog bedankt voor je reactie, ik heb je er zojuist ook over gemaild. Welke vakken, docenten, buitenschoolse activiteiten of vrienden schieten je zo te binnen als je aan deze periode terugdenkt? Wat maakte die kostschooltijd op IJpelaar nou zo'n toptijd?

Carien Denissen zei op 16 oktober 2020 om 13:30 uur

Ik meen mijn oom Antonius Jacobus (Toon) Denissen te zien op de foto. Achterste rij, tweede van links. Hij zat op het kleinseminarie Ypelaar van 1934 tot 1940. Mgr Hopmans was bisschop van Breda van 1914 tot 1951. Het lijkt mij eerder een foto van het 60-jarig bestaan. In de oorlog zal een jubileum echt niet zo groots gevierd zijn. Mijn oom zat in WOII met de studenten van het grootseminarie van Scheut (Nijmegen) op diverse locaties omdat de Duitsers de gebouwen confisqueerden.

Mick van Gerwen zei op 19 oktober 2020 om 09:08 uur

Hallo Carien, bedankt voor je reactie. Je zou best gelijk kunnen hebben, maar de datering komt van het stadsarchief Breda. In de omschrijving van de foto staat dat ze de foto uit 1943 moet komen door de aanwezigheid van Mgr. Hopmans en die van vier militairen. Op de foto hierboven zijn de zijkanten afgeknipt, maar als je op de link klikt, zie je de volledige foto. Daar zijn inderdaad vier militairen op te zien. Op de volledige foto zijn de gezichten ook beter te zien dan hierboven. Als het toch echt je oom is op deze foto en hij niet meer op IJpelaar zat in 1943, zouden we nog eens naar de datering moeten kijken. Je geeft wel aan dat hij op verschillende locaties zat tijdens de oorlog. Zou het niet kunnen dat hij in 1943 weer een tijd terug was op IJpelaar?

J.knipscheer van Dongen zei op 4 november 2020 om 17:58 uur

Mijn Vader zat in 1914 tot? op IJPELAAR. in zijn bestek staat gegraveerd A v D 18.
Als er nog meer gegevens van hem zijn. Mag ik daar getuigen van zijn?? Namens ons gezin Hartelijke Dank.

Thijs de Leeuw zei op 6 januari 2021 om 17:15 uur

@J. Knipscheer van Dongen: dank voor je bericht. Gegevens van je vader en andere leerlingen van IJpelaar zijn te vinden in het archief van het bisdom Breda. Om dat archief in te mogen zien kun je contact opnemen met onze collega's van het Stadsarchief Breda (contactgegevens via deze link: https://stadsarchief.breda.nl/contact). Heel veel succes met je onderzoek en mocht je nog vragen hebben dan kunnen we ook mailen: internaten@bhic.nl

Willy Smits zei op 19 januari 2023 om 18:05 uur

Mijn eerste herinneringen: mijn ouders woonden al in de IJpelaar vanaf 1959, al voordat de nieuwe wijk gebouwd werd. In de beginjaren gingen we "naar de kerk" in de kapel van IJpelaar... en niet meer naar de Maria kerk. Daarna is in de IJpelaar voor de wijk een nieuwe kerk (Sint Jan de Doper) gebouwd.
Op mijn 12e ben ik na de lagere school in de IJpelaar (Monseigneur Baeten school) in 1969 naar de gymnasium afdeling van IJpelaar gegaan, samen met 8 klasgenoten vanuit de lagere school. De priesterafdeling was toen al verhuisd, maar we hadden de eerste jaren wel nog vooral priester leraren. Nieuw was de brugklas volgens de mammoet wet, met maar 7 eindexamenvakken (in plaats van de 14 voor de hogere klassen). Ook was het de eerste keer dat meisjes toegelaten werden. Helaas hebben we maar 1 jaar in de oude gebouwen gezeten; daarna is de school Gymnasium Ypelaar verhuisd naar noodgebouwen in de Mathenessestraat in de wijk IJpelaar. Na ongeveer 3 jaar is de school als zelfstandig Gymnasium "gedwongen" gefuseerd met de Newman scholengemeenschap (Havo/Atheneum; vroeger HBS). Later is de school volledig opgegaan in de Newman scholengemeenschap en verhuisd naar Breda Noord; nu Technasium.
De school was "technisch" van een hoog niveau. Ik heb zelf een goede tijd gehad, waarbij ik het wel apart ervaren heb, dat we vooral priester leraren hadden en dat we een klas waren met maar een paar meisjes (6 van de 26).
Vele jaren later was ik een keer in de soos van de sociale Academie die toen in de gebouwen gevestigd was (onze vroegere fietsenkelder).
Nu kom ik af en toe nog in de oude gebouwen om de eindexpositie van Sint Joost studenten te bezoeken.
Het blijft voor mij een bijzondere locatie waar een speciale sfeer heerst.

Joost Otten zei op 28 juli 2023 om 15:36 uur

In 1909 vloog bij Leur het eerste vliegtuig in Nederland. Het verhaal gaat in mijn familie dat een groep professoren van IJpelaar daarbij was. Zij zouden naar Leur zijn gebracht door mijn opa (Frans Otten) in een automobiel. Ik ben op zoek naar een bron die dit verhaal bevestigt. Een foto van deze gebeurtenis zou natuurlijk helemaal mooi zijn. Kan iemand mij hierbij helpen?

Peter visset zei op 27 januari 2024 om 17:15 uur

Ik heb wel enkel oude krantenberichten gevonden over dit pnderwerp.Al je wil kan ik ze maar je toesturen. Groeten Peter

Anoniem zei op 28 januari 2024 om 10:41 uur

Het gaat mij om de rol van mijn opa Frans Otten bij deze gebeurtenis.

Felix zei op 2 februari 2024 om 16:23 uur

Mijn herinnering aan IJpelaar begint eind jaren 50 van de vorige eeuw. Wij woonden op zichtafstand van IJpelaar. Maar ik ging er pas medio 1961 daadwerkelijk naar binnen. Je moest namelijk toelatingsexamen doen om ingeschreven te kunnen worden als leerling/ student. Ik slaagde daarvoor, samen met (denk ik) een dertigtal anderen. En rond 1 september begonnen de lessen.
Voor die tijd moesten je kleding-goed en lakens voorzien worden van een ingenaaid nummer. Bij mij was dat 4. Ik denk dat ik nog wel een verdwaalde handdoek uit die tijd heb liggen, ergens.
Ik heb nog heel veel en levendige herinneringen aan de school, de regent, surveillanten, docenten en mede-leerlingen. Ik zal daar op een later moment wel eens over schrijven.
Maar al die namen zullen vanwege de AVG niet in dit stuk genoemd (mogen) worden.
De meest prangende vraag waar ik mee zit en waarop ik nergens een antwoord vind is de naam of een opname van het lied dat we 's avonds zongen in de kapel, vóór het slapen gaan in onze chambrettes: "Weer is een dag voorbijgegaan ....". Ik herinner me de eerste 2 zinnen en de melodie nog wel. Maar het lied zelf kan ik nergens vinden.
Ook zal ik een volgende keer vertellen over de H. Missen en de resp. celebranten. Zeus was bv. razendsnel. Hij deed alle gebeden uit zijn hoofd en ratelde die op. Als je die mis mocht dienen, stond je na een kwartiertje buiten.
(wordt vervolgd)

Thijs de Leeuw zei op 5 maart 2024 om 15:06 uur

Veel dank Felix voor het delen van deze herinneringen, met interesse gelezen! Prachtig hoeveel je nog weet te vertellen - en dat er dus nog meer volgt. Benieuwd, dus graag tot ziens op de site. En hopelijk reageert hier nog oud-internen die zich dat lied kunnen herinneren..

Marius vanDongen zei op 2 juni 2024 om 12:04 uur

Onlangs is verschenen:
Klein-seminarie Ypelaar 1950-1969
Heemkundekring Paulus van Daesdonck,
Uitg. Stichting de Mastboom Brosens
ISBN 9 789070 810474.

Thijs de Leeuw zei op 10 juni 2024 om 13:30 uur

Dank voor de tip Marius, mooi hoor!
Via deze link vond ik nog wat meer informatie:
https://bisdombreda.nl/algemeen/boekpresentatie-over-klein-seminarie-yp…

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.