Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

Martelaren van Gorkumkerk in Bergen op Zoom

RK kerken

Aan het begin van de twintigste eeuw was het aantal stedelingen snel groeiende. Dat vergde ook steeds meer van de rooms-katholieke geestelijkheid ter plaatse. En nieuwe parochies boden dan uitkomst. Zo geschiedde ook in Bergen op Zoom in 1904/1905, met de stichting van een parochie gewijd aan de H.H. Martelaren van Gorkum.

De H. Martelaren van Gorkumkerk
De Martelaren van Gorkumkerk (bron: Reliwiki)


De kerk van de H.H. Martelaren van Gorkum werd gebouw in 1905/1906 en op 27 mei 1907 ingewijd. Het enige dat nog ontbrak was een mooie toren. Deze werd pas gebouwd in de jaren 1913/1914 door een legaat van mejuffrouw de Meulemeester.

Wat opvalt is het enorme contrast tussen de moderne voorgevel en de neogotische stijl van de rest van het gebouw. Dit kan als volgt worden verklaard. Tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog, maar liefst enkele uren voor de bevrijding van Bergen op Zoom op 27 oktober 1944, lieten de Duitsers de toren springen en zij vernielden daar tevens de voorgevel mee. Een nieuwe toren was niet in beeld en daarvoor kwam in 1961 een aparte voorgevel, waarvan het bijzondere kunstwerk nog steeds bij de Heilig Hartkerk staat in de wijk Bergen op Zoom - Gageldonk-Oost. (Dit kunstwerk is te zien op een foto hieronder.)

Zoals ook bij veel andere kerken gebeurde, raakte die van de H.H. Martelaren van Gorkum in de latere twintigste eeuw buiten gebruik als een gevolg van het teruglopende kerkbezoek. De kerk werd in 1983 aan de eredienst onttrokken en in 1987 gesloopt. Op de vrijgekomen grond zijn woningen gebouwd.

Reageer hieronder en deel je herinneringen aan de kerk, het leven in de parochie en de geestelijken van vroeger. Zoals aan pastoor A. Geerts, die in 1950 op 58-jarige leeftijd in de parochie werd ingehaald. Of aan zijn kapelaans, de priesters J. Stam en Ed. Bielars. Ook foto's en ander oud materiaal is van harte welkom. Stuur het naar info@bhic.nl, dan voegen wij het hier toe.

Pastoor A. Geerts van de Parochie H.H. Martelaren van Gorkum tijdens de viering van zijn gouden priesterfeest, 27 mei 1968. (West-Brabants Archief, RKEG048, foto: C.K.H. (Coen) Leman)
Pastoor A. Geerts van de Parochie H.H. Martelaren van Gorkum tijdens de viering van zijn gouden priesterfeest, 27 mei 1968. Foto: C.K.H. (Coen) Leman, bron: West-Brabants Archief, nr. RKEG048.


De prachtige toren in ca. 1920. Foto met dank aan Hans Jordans.


Interieur H.H. Martelaren van Gorkumkerk. Foto met dank aan Hans Jordans.


Foto met dank aan Willem Kruf.


Kapelaan Matthijssen richtte na de oorlog jongenskoor De Jonge Markiezen op. Erik de Groot stuurde ons deze fraaie foto. Zelf staat hij in korte broek op de eerste rij. Schuin daarachter, een beetje langer, Hans (Henri) Defoer (oud-conservator museum Catharijneconvent in Utrecht). Iets naar rechts met de matrozenkraag staat Oscar van Hemel jr., zoon van componist. Weer iets verder naar rechts met riem om zijn middel, Jan van Bergen, zoon van Kees van Bergen, onderwijzer vijfde klas Petrus Canisiusschool. Tweede daar weer naast in donker pak met plusfour, Paul de Kroon, zoon van conrector De Kroon van het Mollerlyceum. Daarnaast staat vermoedelijk de zoon van Bakker Doomen uit de Steenbergse straat. Wie kent de overige namen nog?
Kapelaan Matthijssen richtte na de oorlog jongenskoor De Jonge Markiezen op. Erik de Groot, die ons deze fraaie foto stuurde, staat in korte broek op de eerste rij. Schuin daarachter, een beetje langer, Hans (Henri) Defoer (oud-conservator museum Catharijneconvent in Utrecht). Iets naar rechts met de matrozenkraag staat Oscar van Hemel jr., zoon van componist. Weer iets verder naar rechts met riem om zijn middel, Jan van Bergen, zoon van Kees van Bergen, onderwijzer vijfde klas Petrus Canisiusschool. Tweede daar weer naast in donker pak met plusfour, Paul de Kroon, zoon van conrector De Kroon van het Mollerlyceum. Daarnaast staat vermoedelijk de zoon van Bakker Doomen uit de Steenbergse straat. Wie kent de overige namen nog?


Sloop van de kerk (1). Foto met dank aan Paul Sturm.


Sloop van de kerk (2). Foto met dank aan Paul Sturm.


Sloop van de kerk (3). Foto met dank aan Paul Sturm.


Sloop van de kerk (4). Foto met dank aan Paul Sturm.


Sloop van de kerk (5). Foto met dank aan Paul Sturm.


39

Reacties (39)

Jan Bekker zei op 3 oktober 2018 om 19:58 uur

In 1946 werd ik lid van het Parochiële Jongenskoor "De Jonge Markiezen" dat onder leiding van kapelaan Matthijsen de erediensten samen met het mannenkoor verzorgde. Het koor trad ook op tijdens het "Laus Deo Tournee" dat een serie concerten heeft gegeven in het Bisdom ten bate van de wederopbouw van het seminarie Ypelaar Het jongenskoor is ter ziele gegaan met het verdwijnen van kapelaan Matthijsen. Ik meen dat de pastoor in die tijd de Vos heette.

Marilou NillesenBHIC zei op 4 oktober 2018 om 11:32 uur

Wat jammer dat het koor niet meer bestaat, Jan. Maar wat mooi dat je het hier weer in herinnering roept. Ben je lang lid geweest? Weet je nog welke liederen jullie zongen? En hoe groot was het jongenskoor (ongeveer)?

We zijn heel benieuwd!

Chris Bolders zei op 11 oktober 2018 om 13:44 uur

11. L.s. past geers was de opvolger van past vos.kapelaanswaren toen de wolf en mathijsen .daarna stam en bielaars die pastoor werd in dinteloord.hierna kregen we vuister,overgeplaatst naar breda en uitgetreden. Willemen, pastoor geworden in klein zundert en siebeling was norbertijn, is uitgetreden. Kap blok,uitgetreden en pater rovers.na past geers kregen we past schoenmakers ,die is later past geworden in huibergen.

Chris bolders zei op 11 oktober 2018 om 13:52 uur

In de jaren 50 was er een heel goed koor o l v hr zomerdijk.jongens en mannen.later werden de jongens vervangen door dames.dames o l v juf huismans.latere dir. Piet kats.

Marilou NillesenBHIC zei op 11 oktober 2018 om 17:02 uur

Bedankt voor je toevoegingen Chris. Je hebt duidelijk zicht op het komen en gaan van de pastoors en kapelaans, heb je dat altijd zo goed bijgehouden? En heb je toevallig zelf ook nog gezongen in het koor?

We zijn benieuwd!

Cpjm Bolders zei op 11 oktober 2018 om 21:17 uur

Zeker, en op het koor,en misdienaar, kortom ik was meer in de kerk dan thuis.Mijn vader was van 1947 tot 1970 koster in deze kerk dus vandaar.

Marilou NillesenBHIC zei op 12 oktober 2018 om 18:27 uur

Aha, dus je vader was koster, vandaar! Bijzonder hoor. Heb je veel mooie herinneringen aan die tijd?

Chris bolders zei op 12 oktober 2018 om 21:39 uur

Nee,maar heb wel veel geleerd. Maar geen mooie herinneringen.

Marilou NillesenBHIC zei op 13 oktober 2018 om 09:58 uur

Duidelijk Chris. Wil je zeggen wat je daar het meest hebt geleerd? Of vind je dat te persoonlijk? (dat kan natuurlijk ook)

Gijs Jordans zei op 23 maart 2020 om 21:13 uur

Het betonnen beeld boven de ingang is gegoten op het paardenveldje voor café de Apple en daartegenover de paardenslachter. Het is later op zijn plaats gehesen. Mijn vader was de organist in de Martelarenkerk. Ik heb ergens nog een hele serie foto's van het interieur, moet ik toch eens opzoeken.

Marilou NillesenBHIC zei op 24 maart 2020 om 15:31 uur

Oh heel graag Gijs! Als je enkele foto's wil doorsturen naar info@bhic.nl ovv Martelaren van Gorkumkerk, dan zetten we die er graag bij!

Leo van der Maas zei op 22 april 2020 om 15:49 uur

Ben op zoek naar de oude Noord-Oost gevels van: HH van Martelaren van Gorkumkerk in Bergen op Zoom, (waarop die mooie toren stond). Ben geboren op 25-10-1944 in Bergen op Zoom. Twee dagen later werd Berrege bevrijd en de N-O-toren werd opgeblazen door de moffen. Ik heb het altijd een prachtige kerk gevonden. Op de Aloysiusschool naast de kerk gezeten. 's-Winters tussen de pauzes, altijd sneeuwballen gooien naar de top van Oost-zijbeuk, ik was meestal de beste daarin. Mijn vader heeft jarenlang in het koor gezongen (ca. 1949-1975), als tenor samen met de tuinders: de Frankens. Wanneer hij zong, dan had hij altijd een hand tegen zijn oor en kon hij altijd zelf horen of ie goed zat. Pastoor Geers herken ik ook nog, evenals de kapelaans: Stam, Bielaars. ook kwam er veelal een missionaris uit de Kongo, die vertelde, als hij daar een preek hield, dat de vrouwen in de billetjes van die peuters kneep, het een teken was, dat de preek te lang duurde.

Gijs Asselbergs zei op 28 mei 2020 om 22:57 uur

Onder nummer SBOL353 staat in de beeldbank van het West-Brabant Archief (WBA) een foto genomen vanuit de Boxhoornstraat waarop duidelijk de fraaie toren te zien is. Leo kan die bij het WBA bestellen (digitaal).

Marilou NillesenBHIC zei op 29 mei 2020 om 21:26 uur

Dank Gijs! En Leo, jij kunt hiermee wel vooruit, denk ik?

Markus Vlasveld zei op 6 juli 2020 om 14:17 uur

Klopt het dat er een vaandel van deze kerk (H.H. Martelaren) in de Gertrudiskerk staat. Ik heb daar gisteren een foto van gemaakt.

Chris Bolders zei op 6 juli 2020 om 14:51 uur

die foto van het interieur, van hans jordans, moet wel van begin 1900 zijn. Er staan nog gaslampen in de kerk en de preekstoel is nog niet compleet. ook de muurdecoratie is nog niet aangebracht. wel is het altaar in de rouw.. dat werd gedaan als er een duur lijk was, alles zwart en heel veel kaarsen.Ook werd de overledene in een soort kapelletje gereden en ook dat was steeds anders, afhankelijk van stand en dus poen..

Chris Bolders zei op 6 juli 2020 om 14:54 uur

ja, marcus , dat zal zeker zo zijn.. er staat meer in die kerk uit de martelaren kerk, zoals het altaar de lessenaar ,het maria beeld en de godslamp uit de dagkapel enzo..

Chris Bolders zei op 6 juli 2020 om 15:02 uur

De beelden van de martelaren van Gorcum, die boven het altaar staan, staan nu in de h hartkerk in Vught.

Erik C.B.M. de Groot zei op 11 oktober 2020 om 18:08 uur

Heel verrast alle reacties gelezen. Ik was ook lid van de Jonge Markiezen en heb daarvan nog een aardige groepsfoto, genomen door Kap. Matthijsen, klaar om ergens te gaan zingen. Ik dacht in Rijsbergen. Ik stuur de foto naar het adres dat ergens hierboven werd vermeld.

Erik C.B.M. de Groot zei op 11 oktober 2020 om 21:46 uur

In de jaren vijftig werd door de parochianen gezorgd dat er een zwaar, groen gordijn voor de hele wand onder de rij beelden van het priesterkoor kwam te hangen. Tegelijk werd met man en macht een smyrna tapijt geknoopt dat het hele priesterkoor en de trappen van het altaar bedekte.

hans Jordans zei op 26 oktober 2020 om 09:25 uur

Er zijn enkele foto's van de kerk door mij ingestuurd en die zijn terug te vinden onder foto's met zoekterm "martelarenkerk". Voor de liefhebber heb ik nog een redelijk grootte verzameling uit de erfenis van Willem Jordans gekregen van zijn zoon Gijs. Interesse?

Paul Sturm zei op 27 oktober 2020 om 18:28 uur

Ik woonde in 1987, tijdens de sloop van de Martelarenkerk, in de Boxhornstraat en heb een hele doos dia's van de sloop. Als daar interesse voor is om in elk geval een selectie daaruit in het Beeldarchief te bewaren zou ik ze eens moeten scannen. Ik zou het zonde vinden als ze allemaal gewoon "verloren" zouden gaan. Mijn vader was destijds nog als architect/parochiaan betrokken bij de interne verbouwing waarbij een nieuw priesterkoor werd aangelegd met de priester kijkend naar de "beminde gelovigen". Zelfs die modernisering heeft mij niet voor het geloof kunnen behouden!

Thijs de LeeuwBHIC zei op 31 oktober 2020 om 17:42 uur

@Erik, Hans en Paul: allemaal nog bedankt voor jullie (aanbod van) foto's!

@Hans: die verzameling uit de erfenis, gaat dat ook om foto's van deze kerk? Je zou er een paar kunnen mailen naar info@bhic.nl voor een indruk en dan kan ik ook de beheerder van onze fotocollecties erbij betrekken.

@Paul: Scans zijn van harte welkom en kun je sturen naar info@bhic.nl, onder vermelding van deze kerk. Ze komen dan bij mij terecht. Ik handel het dan met jullie afzonderlijk af en zorg ook dat het bij de beheerder van onze fotocollectie komt. Misschien is het een idee als je er eerst een paar als voorbeeld voor ons scant, voor een eerste indruk? Weet je wat, ik ga je mailen en zet dan meteen de beheerder van onze fotocollecties in de cc. Dat werkt toch beter dan alles hier in een reactie! : ) Wordt dus vervolgd.

... en graag tot ziens op de site!

HANS Jordans zei op 31 oktober 2020 om 18:24 uur

die zending heeft al plaats gehad en er zijn er 3 foto's van op de site geplaatst.

paul brooijmans zei op 18 november 2020 om 19:07 uur

Die kapelaan Matthijssen , heeft die ook nog in de kerk van het Fort gewerkt ?
die was namelijk een oom van mij .

HANS Jordans zei op 18 november 2020 om 20:36 uur

Hallo Paul, ik weet alleen dat hij ook rector was bij het ABG, het Algemeen Burger Gasthuis. Ik heb jaren onder hem als misdienaar gediend. Hij was wel streng voor de nonnen.

paul brooijmans zei op 19 november 2020 om 08:12 uur

Dan denk ik dat het een andere Mattijssen is . Hoewel de naam op verschillende manieren geschreven wordt , is dit wel de schrijfwijze van onze familie . Later is kapelaan Mattijssen uitgetreden , zegt je dat nog iets ?
Groet , Paul Brooijmans .

Willem Kruf zei op 20 november 2020 om 20:15 uur

Ik heb nog een aantal herinneringen aan de kerk.
De H. Mis in de kerk bij het ambtsjubileum van rector De Groen van het Mollerlyceum en daarna naar de Luxor voor de film Fantomas met Louis de Funes.
Mijn zoon is begin 1983 nog gedoopt in de kerk. Mijn dochter van half 1985 is wegens de sluiting van de kerk in de inmiddels ook gesloten H. Maagd gedoopt.
De op bovenstaande foto afgebeelde miniatuur van de kerk heb ik van het beeld van Sint Bernardus verwijderd tijdens de sloop van de kerk.

chris bolders zei op 22 november 2020 om 09:51 uur

l.s. kapelaan Mathijsen van de martelaren kerk is niet uitgetreden. woonde de laatste jaren van zijn leven met pastoor Geers in het huis naast de pastorie, links.
Zij zijn begin jaren 70 overleden.

paul brooijmans zei op 22 november 2020 om 10:15 uur

Heel duidelijk , was dus niet mijn oom , dank !

Anneke Westen-de Bakker zei op 6 juli 2022 om 09:25 uur

Hallo allen, ik ben geboren 15-12-1946 op Bolwerk-Zuid, destijds nr. 22a. Gedoopt in de Martelaren en het vroor zo hard, volgens mijn ouders, dat de mensen kousen rond hun schoenen deden om niet uit te glijden op de gladde stoep. Ik ben er dus gedoopt, Eerste H.Communie gedaan en gevormd. Mooie herinneringen! Kapelaan Stam was mijn biechtvader....

Anneke Westen-de Bakker zei op 16 maart 2023 om 08:32 uur

Ik herinner me dat met feestdagen, zoals Kerstmis, al die lampjes rond de Martelaren aan gingen. Ik vond dat prachtig. Mijn vader vond het net een "kermisattractie" , zo zei hij altijd. Wat heb ik daar een fijne tijd gehad. Zo'n warme sfeer....

paul brooijmans zei op 16 maart 2023 om 09:47 uur

Kapelaan Matthijssen was mijn oom (broer van mijn moeder ). Is later uitgetreden , getrouwd en heeft twee kinderen gekregen. Heeft lang in Velp gewoond .

Thijs de LeeuwBHIC zei op 16 maart 2023 om 13:44 uur

Dank, Paul en Anneke, voor jullie bijdragen. Wat mooi om te lezen dat er nog zulke warme herinneringen leven aan deze kerk (en de feestdagen die zich daar afspeelden).

Anneke Westen-de Bakker zei op 16 maart 2023 om 19:14 uur

Ik vind het doodzonde dat deze kerk gesloopt is..
Begrijp het wel, maar toch....

Hans Jordans zei op 4 november 2023 om 21:47 uur

De torenkap van de Martelaren is destijds bewaard en later de nieuwe kap van de Gertrudiskapel aan de Zeekant geworden. Kortelings de hele kapel weer opgeknapt en het plantsoen is nu wandelvriendelijk....dus een kijkje waard

Thijs de LeeuwBHIC zei op 6 november 2023 om 14:31 uur

Wat bijzonder Hans, die herbestemming. Meteen even opgezocht. Wat mooi dat het zo goed bijgehouden wordt.

Bert Trenning zei op 19 januari 2024 om 12:05 uur

Mijn herinnering zijn niet godsdienstig van aard. In de jaren 60 zat ik op de Rijks HBS aan de overkant van het Bolwerk en tijdens de gymnastieklessen op het sportveld (door dhr. v.d. Maas) keek ik samen met Adrie Bolier vaak op de klok van de kerk hoe lang dat vreselijke voetballen nog duurde. We rekenden de resterende tijd dan om in delen van een dag. Nog 10 minuten was dan: 'nog 1/144e dag'!
Leuk om die klok weer even te zien.
Bert Trenning
Rotterdam

Thijs de LeeuwBHIC zei op 23 januari 2024 om 14:15 uur

Mooie anekdote Bert! : ) Ook zulke herinneringen horen er gewoon bij, leuk dat je hier reageert.

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.