Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

De Sint-Petruskerk in Leende

RK kerken

De kerk van Leende is oud; hij is al sinds de 15e eeuw in gebruik. Er is in die tijd vaker aan gerestaureerd en verbouwd. En niet altijd door de minsten. O.a. Karl Weber en Jos Cuypers tekenden hiervoor.

Foto: BHIC / Paul Huismans (2016)
Foto: BHIC / Paul Huismans (2016)

De bouwstijl van de kerk, gewijd aan Sint Petrus’ Banden, is gotisch. De klokken zijn tamelijk nieuw, omdat de oude tijdens de Tweede Wereldoorlog werden geroofd.

Tussen 1648 en 1798 was de kerk in gebruik bij de protestantse inwoners van Leende. Hij werd toen tevens als vergaderzaal voor het dorpsbestuur gebruikt. Daarna kwam hij weer in roomse handen.

Leende was in 1971 met ruim 3.700 inwoners een kleine gemeente. 91% van hen was rooms-katholiek. De parochiekerk in Leende werd bediend door één pastoor. Hulp van een kapelaan of assistent had hij in 1971 niet, althans niet volgens de Piusalmanak van dat jaar. Uit de reactie van Erik van Asten [zie hieronder] blijkt, dat hij in de praktijk wèl werd bijgestaan, vanuit de Achelse Kluis.

Pastoors van de Sint Petruskerk uit de naoorlogse periode waren onder andere F. de Wijs en F.J. Woestenburg. Pastoor De Wijs kreeg de parochie in 1934 toegewezen, op 44-jarige leeftijd, en bestierde die ook begin jaren zestig nog. Steun en toeverlaat van deze herder was kapelaan Martien van den Broek, die we rechtsonder op de foto zien. Hij was in de jaren '50 aan de Petruskerk verbonden.

De priester Frederik Johannes Woestenburg werd in augustus 1962 pastoor van Leende. Op de foto zien we hem tijdens het sacrament van de doop - een van de vele taken die het ambt met zich meebracht. Voor hij naar Leende kwam had Woestenburg, sinds 1953, de H. Lambertusparochie in Nederwetten in goede banen geleid. Hij ging met emeritaat in november 1969 en overleed in 2003, in Nuenen en op 94-jarige leeftijd.

Bovenstaand verhaal werd op 12-7-2017 aangepast n.a.v. een reactie. Red.

Kapelaan Van den Broek
Martien van den Broek, kapelaan Petruskerk (Bron: collectie Katholiek Documentatie Centrum)
Pastoor Woestenburg
Pastoor Frederik Woestenburg (Bron: collectie Heemkundekring De Drijehornick)
21

Reacties (21)

Erik v asten zei op 12 juli 2017 om 08:30 uur

Verhaal klopt niet. De pastoor had in de jaren 60 en 70 hulp van pater silvester van de achelse kluis. Driek kwam bijna dagelijks naar leende. Verzorgde missen en gaf oa godsdienstles op school in leenderstrijp

Paul HuismansBHIC zei op 12 juli 2017 om 11:21 uur

Dank, Erik van Asten. Blijkbaar is het in de praktijk anders geregeld geweest, dan officieel is vermeld in de Pius Almanak. Het verhaal is aangepast.
Met vriendelijke groet

Jan van den Dungen zei op 4 augustus 2020 om 10:01 uur

Frans de Wijs

Pastoor F. de Wijs (* 19 december 1890 Orthen bij Den Bosch) werd in november 1934 aangesteld als pastoor van de St. Petrusparochie in Leende. Hij bleef hier maar liefst 28 jaar tot juli 1962.

Zijn eerste standplaats in 1915 was als kapelaan van de St. Petrusparochie in Woensel. In 1922 werd hij opnieuw kapelaan wederom van een Petrusparochie maar dan in Vught, waar hij in de twaalf jaar dat hij daar werkte, in tal van verenigingen en organisaties geestelijk adviseur was. Leende was dus in 1934 zijn derde Petrusparochie. Op 29 juli 1938 overleed in de pastorie van Leende zijn in Orthen woonachtige vader. In de Leendse kerk werd zijn uitvaart gehouden, gecelebreerd door heerzoon Frans en diens neef pastoor Ign. Broekman uit Boxtel. Na de uitvaart werd vader De Wijs in Orthen begraven. Bij zijn 25 jarig priesterjubileum in mei 1940, vonden er vanwege de oorlogstoestand geen kerkelijke feestvieringen plaats. Hij was een diepgelovig en eerlijk mens, die weinig behoeften kende en alles wat hij kon missen, weggaf. Ook bad hij voor de Kerk, zijn medepriesters en religieuzen en voor het groeiend priestertekort en het gebrek aan roepingen, dat hem zorgen baarde.

In verschillende verhalen lees je, dat pastoors in vroeger jaren als recruiters fungeerden voor aanwas op seminaries en in kloosters. Misdienaars en koorknapen werden door hen ‘gescout’ en bij blijkende geschiktheid werden de ouders gepolst voor een eventuele intreding. Ook met bezoek aan tal van Zustersscholen en vergeet niet bij het oplezen van de catechismus aan mijnheer pastoor, vielen ook de uit te kiezen jonge dames op. Zo is mij dat ook van Pastoor de Wijs in Leende bekend. Hij kwam in het huisgezin van mijn latere schoonmoeder aan haar moeder vragen of dochter Marietje interesse had, met de woorden: Jullie Marietje zou wel een ‘goei nonneke’ zijn, waarop oma onmiddellijk riposteerde: Ik denk het niet Mijnheer pastoor, zij ‘kiekt te vlug’.

In 1962 ging pastoor de Wijs met emeritaat en verbleef hij in het Theresiapension naast de Theresiakerk aan de Bredalaan in het Eindhovense stadsdeel Strijp, ook wel oudmannenhuis genoemd. Hij overleed in het Catharinaziekenhuis in Eindhoven op 13 januari 1975 en zijn uitvaart en begrafenis had plaats te Leende op 16 januari 1975.

Jan van den Dungen zei op 4 augustus 2020 om 15:10 uur

Frederik Woestenburg

De Wijs werd in 1962 opgevolgd door pastoor Frederik Woestenburg, die in oktober 1965 landelijk in het nieuws kwam door zijn preek over de Jodenvervolging. Hij keerde zich vanaf de kansel tegen het standpunt in de concilieverklaring over de joden, dat de RK-kerk mede schuldig zou zijn aan Jodenvervolging, hetgeen de pastoor in een latere misviering enigszins bijstelde. In december 1969 werd tot nieuwe pastoor benoemd Pastoor A. van Loon en de vertrekkende pastoor Woestenburg (60) ging in Nuenen met emeritaat en overleed er 34 jaar later, in 2003, 94 jaar oud.

Jan van den Dungen zei op 4 augustus 2020 om 18:48 uur

Ad van Loon en Wim van Meijl

Pastoor Ad van Loon (*Tilburg 1925) vierde begin juni 2020 in Leende zijn 70-jarig priesterschap, nadat hij er nu al 51 jaar woont en zich er al die jaren als langstzittende pastoor, mens voelt tussen de mensen, ook al is hij hier al jaren met emeritaat. Jammer dat de festiviteiten vanwege zijn platina priesterjubileum als gevolg van de heersende Coronatijd sober moesten worden gevierd. Deze timmermanszoon is een belezen man en goed op de hoogte wat er zich in de wereld afspeelt. Hij wist al van jongs af aan, dat hij priester wou worden.

Van Loon werd in 1993 opgevolgd door Pater Tiny de Vries. Van deze nieuwe herder is als priester niet veel bekend. Meer nog viel hij op door acties als een bedevaart organiseren van de St. Janskapel in Strijp, naar St. Petrus in Leende en zelf voorop gaan. Ook parochievergaderingen, waarin hij zijn hondje vrijelijk op de vergadertafel liet kwispelen tot hilariteit van De Vries zelve, zijn zomaar enkele anekdotes. De Vries tobde regelmatig met zijn gezondheid, waarbij emeritus-pastoor van Loon hem met steeds deed vervangen. In 2001, nadat hij opnieuw een ‘beslag’ had gehad, nam Tiny de Vries afscheid en werd opgevolgd door Wim van Meijl.

Pater Wim van Meijl is afkomstig van Borkel en Schaft (* 1945) en trad in 2002 aan. Hij werd priester gewijd in 1971. In 2001 vroeg Bisschop Ter Schure van Den Bosch, Van Meijl had gevraagd voor de duur van 10 jaar Deken van Leende te worden. Van Meijl behoort en woont nog steeds bij orde van Salvatorianen in Hamont (B) net over de grens met Leende. Hij gaf daar voordien les als docent Godsdienst en Latijn aan een scholengemeenschap. Van Meijl behartigt ook na zijn deken-zijn nog volop als pastoor de Leendse kerkgemeenschap van St. Petrus Banden en die van de H. Catharina van Alexandrië in Sterksel.
De (Hulp)Bisschop van Den Bosch Mgr. R. Mutsaers besloot in 2011, om in de zich snel wijzigende geloofsomstandigheden, toch de geestelijke verzorging goed te kunnen blijven behartigen, tot een algehele parochiale indeling in Brabant waardoor Leende kwam te vallen onder de parochie van de H. Nicasius, die verder bestaat uit Geldrop, Zesghuchten, Heeze, Mierlo en Sterksel.

Mariët BruggemanBHIC zei op 5 augustus 2020 om 15:35 uur

Bedankt Jan, voor je uitgebreide verhalen en data over de opvolgende pastoors van deze kerk. Het zijn mooie aanvullingen op ons verhaal.

Jan van den Dungen zei op 5 augustus 2020 om 18:28 uur

De ‘blaos van Lind’

De Sint-Petrus'-Bandenkerk in Leende is een laatgotische kruisbasiliek met ingebouwde toren. Na een brand in 1699 als gevolg van blikseminslag, is deze in 1714 weer opgebouwd. De toren heeft toen een blaasvormige bol aan de bovenzijde gekregen, die in de plaatselijke volksmond en ook de verre omgeving de 'Lindse Blaos' wordt genoemd. Dit karakteristieke beeld van de varkensblaasvormige ‘ballon’ is komend vanuit alle windrichtingen al van verre zichtbaar en herkenbaar. De ‘blaos’ heeft zich in het dorp doen gelden in vele facetten van het Leende dorpsleven. Het is de naam van de plaatselijke carnavalsvereniging: De Lindse Blaos, die zorgt voor de naamgeving van Leende in carnavalstijd: Blaosdonk.

Mariët BruggemanBHIC zei op 7 augustus 2020 om 14:40 uur

Wat een leuk verhaal Jan, dat dus eigenlijk de vorm van de toren van de kerk zo bepalend is voor de naamgeving met carnaval. Was dit een vrij unieke vorm voor een toren in die tijd?

Jan van den Dungen zei op 7 augustus 2020 om 15:08 uur

De enige toren waarmee de St. Petrus-Bandenkerk in Leende in Brabant in uniciteit mag wedijveren, is de toren van de gelijknamige Kapittelkerk aan het Vrijthof in Hilvarenbeek. Deze toren heeft ook een gelijkvormige bol aan de bovenzijde, maar deze is opengewerkt en heeft daardoor eerder het aanzien van een ‘peer’. In deze rijk uitgevoerde kerk en toren zetelde in die tijd de Deken van het dekenaat Hilvarenbeek, waaronder zowat de helft van Brabant kerkelijk ressorteerde.

Mariët BruggemanBHIC zei op 7 augustus 2020 om 20:26 uur

Bedankt voor je uitleg Jan, mooi om de originaliteit van deze toren bevestigd te zien.

Jan Heerings zei op 30 december 2020 om 21:05 uur

Ik ben op zoek naar de vroege historie betreffende (de bouw van) de kerk van Leende; ik bedoel de periode 1550-1600.
Kan iemand mij op weg helpen of verwijzen naar documentatie hierover?

Norah zei op 31 december 2020 om 00:01 uur

Hebt u dit al geprobeerd?

www.vanabbestichting.nl

Jan van den Dungen zei op 31 december 2020 om 08:47 uur

Mogelijk kan de inmiddels 100-jarige Max Farjon uit Leenderstrijp u een heel eind op weg helpen. Hij heeft enkele decennia geleden een grootschalig onderzoek gedaan en in boekvorm uitgegeven. Max is bijzonder helder van geest, woont nog op zichzelf op Strijp en alleen een gesprekje met hem is meer dan de moeite waard.

Jan Heerings zei op 1 januari 2021 om 20:31 uur

Beste Norah en Jan,
Bedankt voor jullie snelle reactie.
Ik heb nota bene vandaag al het boek van Max Farjon bij hem kunnen verkrijgen en heb hem ook kunnen spreken. Dus ik beschik nu over heel veel info over de kerk.
In de komende tijd ga ik dus veel lezen om te onderzoeken of een relatie bestaat naar mijn voorvader die rond 1570 vanuit Miltenberg (Duitsland) naar Leende verhuisde.

Jan van den Dungen zei op 3 januari 2021 om 10:56 uur

Beste heer Heerings,

Het zou me niet verbazen dat een van uw voorvaderen Heerings-Henrinx-Herincxs-Heinrichs als een vorm van “Wanderarbeid jenseits der Grenze” hier als timmerman, metser aan de Leendse kerk kwam werken, om zijn ambacht te tonen. Als je het plaatsje Mittenberg am Main vandaag de dag kent en als “Parel aan de Main” bekend staat, zie je dat daar vaklieden vandaan kwamen en die op enig moment in de geschiedenis er op uit trokken om elders hun geluk te beproeven. Uit deze zelfde drang kwamen ook hier de Teuten voort, die (weliswaar in tegengestelde richting) naar het huidige Duitsland vertrokken en later weer terug naar de Kempen kwamen om in rijkdom van hun oude dag te genieten.

Jan Heerings zei op 3 januari 2021 om 12:25 uur

Beste heer van den Dungen,
Inderdaad denk ik ook in de richting van wanderarbeid maar ik zou graag zoveel mogelijk onderbouwing en details hierover willen vinden.
Bijv. was Leende (of de kerk) zo bekend dat men hierover wist in Miltenberg (of Duitsland)?
U noemt enkele specifieke variaties van familienamen en ook de titel van een boekwerk. Zijn de namen uit het boekwerk afkomstig? Kunt u mij een tip geven hoe aan dit boek te komen?

Jan van den Dungen zei op 3 januari 2021 om 19:33 uur

Beste heer Heerings,
Ik begrijp, dat u zoveel mogelijk gegevens wenst te verzamelen, om hiermee uw eigen gevolgtrekkingen te maken. Ik beschik zelf over het boekwerkje “Wanderarbeid”, omdat ik daarin meer hoopte te vinden over “Teuten”; mijn geliefd onderwerp, waaraan ik al jaren werk. Het accent ligt hierbij op Drenthe en Overijssel en niet op deze streek.
De variaties van familienamen komen niet uit bovengenoemd boek, doch zijn in mijn ogen een snelle vingeroefening hoe namen in het verleden tot het heden kunnen zijn verbasterd en aangepast, simpel omdat velen de schrijfkunst niet machtig waren, dus ook hun eigen doop- en trouwakten of andere officiële stukken niet konden lezen. De naam Hendrickxs is daardoor aan te vullen met Dierickx, Dierks, Dirks enz. alle afkomstig van het patroniem ‘Hendricus’.
Op uw vraag of de Leendse kerk zo bekend was in Miltenberg, moet ik het antwoord schuldig blijven. Eind 15e eeuw was de Teuterij hier nog maar net wél of nét niet in opmars. Of mogelijk de Valkeniers uit Leende en omgeving daar het nieuws brachten, ook dat kan maar is mij vooralsnog niet bekend.
Wel bekend uit het 150-pagina’s tellend boekwerkje “ Dyt Gheyt aen der kyrcken van Leendt”(= Dit betreft de kerk van Leende) op de kaft in fraai gesinterd Duits schrift gedrukt, uit 1974 van de Leender Werkgroep stichting Torenfeesten, betreft een treffen op de heide in de onmiddellijke buurt van Leende in het jaar 1482 tussen de bewoners van deze streek en de huurlingen van Maximiliaan van Oostenrijk, die maar liefst 2600 Duitse voetknechten meevoerde en enige tijd hier rond Leende halt hield. Als maar slechts één van hen afkomstig was van Miltenberg e.o. - midden in een tijd dat de bouw van de kerk hier zo goed als was gerealiseerd- en mogelijk hier een Leends’ liefje opdeed, haar meenam naar Duitsland en hun (klein)kind later vanwege de spannende verhalen van hun (groot-)ouders terugkeerde naar Leende? Ja dan was dat hierop het antwoord. Maar of het zo is gelopen, het kan verkeren! Jvdd 3-1-2021

Norah zei op 3 januari 2021 om 20:03 uur

N.B. Dierickx etc. is afgeleid van Theodorus, en niet van Henricus.
Dit wordt heel vaak door elkaar gehaald.

Jan Heerings zei op 4 januari 2021 om 19:14 uur

Dank voor de interessante tips en suggesties. Inderdaad: de combinatie van een leger, een liefje en de noodzaak van werk elders kan de verklaring zijn.
Ik heb het boekje "Dyt Gheyt aen der kyrcken van Leendt” besteld om een en ander zelf te kunnen lezen. Ik zal ook contact nemen met historici uit Miltenberg om na te gaan of daar aanwijzingen aanwezig zijn.

W. van Meijl zei op 1 maart 2022 om 15:47 uur

N.a.v. artikel van Jan van den Dungen :
Het verbaast me hoe slordig én onwetend mensen kunnen zijn in hun berichtgeving. In bovenstaand artikel over mijn persoon en de kerkelijke situatie in deze regio staan heel wat onnauwkeurigheden. Kritische historici zullen die gegevens, naar ik hoop, niet zo maar overnemen.

Marilou NillesenBHIC zei op 2 maart 2022 om 09:31 uur

Dag W. van Meijl, uiteraard zijn we heel geïnteresseerd naar uw verhaal zodat er een juist en afgewogen beeld ontstaat. We horen graag van u.

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.