Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

De H. Nicolaaskerk in Valkenswaard

RK kerken

Bouwpastoors bewogen soms hemel en aarde om hun kerk gerealiseerd te krijgen. Sommigen van hen konden beschikken over familiekapitaal dat zij daarvoor konden inzetten. Maar in de tijd van het ‘Rijke’ Roomse Leven waren de budgetten doorgaans krap en moest de pastoor aan de ene kant bedelen bij zijn parochianen en aan de andere kant beknibbelen op zijn kerk.

Foto: BHIC, Collectie Provincie Noord-Brabant
Foto: BHIC, Collectie Provincie Noord-Brabant

De pastoors van tegenwoordig hebben het in dat opzicht zeker niet gemakkelijker. Vaak wordt het aan hen overgelaten om de kerken die hun voorgangers met zoveel moeite hebben opgericht, te behouden. Een van die pastoors is Willy Schaar uit Valkenswaard. Hij zette persoonlijk de torenspits terug op zijn pas gerestaureerde kerk.

De kerk is een ontwerp van de bekende architect Jan Stuyt en verving een oudere kerk uit 1860 die te klein was geworden. Stuyt ontwierp de kerk in de jaren twintig en werd duidelijk beïnvloed door het expressionisme dat destijds veel architectuur bepaalde. Maar voor kerkenbouw was dit wel erg modern en door het toevoegen van neogotische elementen wist Stuyt een moderne kerk te bouwen die geen weerstand opriep. Zijn ontwerp is een geslaagde combinatie van oud en nieuw en daarom gewaardeerd als rijksmonument.

Reageer hieronder en deel je herinneringen aan de kerk, het leven in de parochie en de geestelijken van vroeger. Ook foto's zijn welkom en kun je sturen naar info@bhic.nl.

A.A.J. Bertens, de latere pastoor van de Nicolaaskerk, in zijn jongere jaren
Priester A.A.J. Bertens, later pastoor in Valkenswaard, achter in de klas in het parochiehuis te Eersel. Kleinseminarie Beekvliet had hier twee lokalen in de jaren 1942-1945, toen Beekvliet was gevorderd door de Duitsers. Bron: BHIC, collectie Bisdomarchief, nr. FCBA03520106
Pastoor P.J.C. Manders, Katholiek Documentatie Centrum, AFBK-2a13960)
Pastoor P.J.C. Manders. Bron: collectie Katholiek Documentatie Centrum, nr. 2a13960
4

Reacties (4)

Jan van den Dungen zei op 22 juni 2021 om 16:30 uur

De vroegste historie van de Nicolaaskerk en haar voorgangsters

De St. Nicolaaskerk in Valkenswaard is een van de nog bestaande relicten die stamt uit de tijd van waarin de illustere heer Aengilbaldus van een adellijke familie uit het Limburgse Obbicht, op 1 oktober704 het dorp Waderlo (Waalre) ter kerstening schonk aan bisschop Willibrordus; een gebied dat zich uitstrekte tussen de riviertjes de Dommel (Duthmala) en de Tongelreep. In het noorden werd het begrensd door het naburige dorp Aalst, en in het zuiden door de grenzen van de oude gemeente Borkel en Schaft. Samen vormen zij sinds januari 2014 de huidige R.K. Parochie H. Willibrord met als hoofdzetel Valkenswaard.

Het is weliswaar historisch moeilijk te bewijzen, maar algemeen is aangenomen dat Wedert (Valkenswaard) toen al bestaan heeft, zij het onder een andere naam en als onderdeel van Waalre, die vele eeuwen later samen één heerlijkheid vormden en tot het Kwartier Kempenland, in de Meijerij van Den Bosch behoorde. In een bewaard gebleven calendarium liet de H. Willibrord destijds de wijding vermelden en noemt Waalre “Uaedritlaeum”wat zo ongeveer “het bos bij of van Wedert (=Valkenswaard)” betekent.

Na Willibrord’s dood gingen zijn bezittingen over naar de Abdij van Echternach, die in de 13e eeuw tienden hief in Valkenswaard, hetgeen duidt op de aanwezigheid van een (eigen) kerk. Tot 1570 vormde Waalre en Valkenswaard één parochie. Tot eind 15e eeuw is er sprake van een kerk op de splitsing van de Dommelseweg en de Kromstraat, aan welke straat ook eeuwenlang de pastorie heeft gelegen. Kort hierna spreekt men van vestiging van een ‘nieuwe’ kerk op de plek van de huidige- nog bestaande oude begraafplaats De Rösheuvel, niet ver van de plaats van de oude kerk vandaan en die de naam krijgt van Nicolaaskerk.

De slechte staat van deze oude kerk en de locatie, eenzaam in de akkers, dit gevoegd bij een ‘groeiende’ wens dat een statige kerk aan het Marktplein ook afstraalde op de voornaamheid van dorpsbestuurders, waren aanleiding op het Marktveld op de plaats van de dorpsbrouwerij annex herberg en Posthuys van de weduwe Pieternel Maas-Daems een nieuwe kerk te gaan bouwen. Deze kwam in 1859 tot stand onder architect F. Weber, die eveneens de kerk bouwde in de geboorteplaats van bouwpastoor Franciscus Aarts: Bergeijk ‘t Loo. In 1927 werd de kerk, exclusief de toren weer afgebroken en herbouwd onder architect J. Stuijt, ook bouwer in 1907 van onder meer de H. Gerardus-Majellakerk in Bergeijk-Weebosch. In 1966 werd de Nicolaaskerk grondig aan de liturgische vernieuwingen aangepast en ook in de periode 2018-2019 werden kerk en pastorie gerenoveerd.

Marilou NillesenBHIC zei op 23 juni 2021 om 19:13 uur

Jee Jan, als je het hebt over de vroegste historie, dan heb je niets te veel gezegd! Wat mooi dat je zo ver teruggaat in de tijd en dan de lijn naar het nu weet door te trekken. Op die manier hebben we nu een mooie inkijk in de dynamische ontwikkelingen van deze kerk.

Veel dank!

Ton zei op 20 augustus 2021 om 10:24 uur

Mooie en volkomen beschrijving! Interessant, wetenswaardig!

Mariët BruggemanBHIC zei op 20 augustus 2021 om 13:33 uur

Dat is het zeker Ton, ik denk dat ik namens Jan spreek als ik zeg: bedankt voor dit compliment.

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.