Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

De H. Gummaruskerk in Wagenberg

“Als beeldbepalend en dominant object in een overigens vrij open landschap geeft de kerk uitdrukking aan het belang dat men rond de eeuwwisseling hechtte aan de kerk in de dorpssamenleving. Het object is van belang vanwege de gaafheid en compleetheid van ex- én interieur met inventaris en om die reden vrij zeldzaam.” Zo omschrijft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed de Gummaruskerk in Wagenberg.

Foto: BHIC, Collectie Provincie Noord-Brabant
Bron: BHIC, Collectie Provincie Noord-Brabant


Wie de kerk ziet, kan dit alleen maar onderschrijven. Vanuit de verte is ze goed te zien: een duidelijk teken van de katholieke aanwezigheid in het gebied en het is waarschijnlijk niet toevallig dat de kerk bijna op de grens van het protestantse noordwesten van de provincie ligt. Duidelijker konden de katholieken hun emancipatie niet onderstrepen.

Ook in het dorp zelf domineert de kerk. Ze vormt het hart van een complex dat vroeger onder meer de lagere school omvatte en het parochiehuis, waar zich een belangrijk deel van het sociaal-culturele leven van het dorp afspeelde. Het gebouw, een schepping van architect P.J. van Genk, dateert van 1903-1904.

In 2004 werd duidelijk dat de kerk in slechte staat verkeerde. Sloop van dit rijksmonument is onaanvaardbaar, zo vonden ook de inwoners van Wagenberg. Jarenlange acties van een speciaal voor dit doel opgerichte stichting zorgden ervoor dat in 2011 de restauratie van de kerk kon worden afgerond.

De Gummaruskerk is in een plan van het parochiebestuur uit 2013 de beoogde hoofdkerk van de Vijf Heiligen Parochie, die behalve Wagenberg ook Terheijden, Hooge Zwaluwe en Made omvat.

6

Reacties (6)

Gerard H.A.A. de Bie zei op 17 mei 2015 om 17:07 uur

ingebonde "Katholieke Illustratie" 1923 - 1924 toont op bladzijde 532 'n foto waarop ook zijdelings deze kerk. Verder ook rookwolken boven het laatste wat rest van 'n afgebrande hoeve en meerdere woningen zoals het onderschrift vermeldt.

Jan van Vliet zei op 9 september 2019 om 15:13 uur

Over de restauratie, die werd voltooid in september 2011 en waarover Jan Brouwers schreef, publiceerde ik een drieluik in het nieuwsblad BN/DeStem van 9 september 2011 met onder andere:

De geschiedenis van de Wagenbergse kerk en parochie
Door Jan van Vliet
WAGENBERG - Op 8 april 1796 krijgt Wagenberg goedkeuring tot het bouwen van ‘Eene Kerk en Pastorij tot uitoefening van den Roomschen Catholijken godsdienst’ en wordt daarmee een zelfstandige parochie. De inwijding van de eerste officiële kerk, een eenvoudig rechthoekig gebouw zonder toren, in Wagenberg gebeurde ter ere van de Heilige Moeder Maagd Maria onder aanroeping van de Heilige Gummarus als patroon. Dit gebeurde op 25 oktober 1796. In 1816 wordt de kerk uitgebreid met een toren en in 1856 de huidige pastorie. Met de bouw van de nieuwe kerk, de huidige H. Gummaruskerk, wordt in 1903 begonnen en op 19 oktober 1904 plechtig ingewijd door de bisschop van Breda, monseigneur P. Leyten. In de jaren 1984 tot en met 1987 vond een grootscheepse restauratie plaats van interieur en herstel van omvangrijke gebreken aan kerk en pastorie. Sinds 2001 is het kerkgebouw aangewezen als beschermd (rijks)monument als bedoeld in de Monumentenwet.

Bron: Uit het boekje van de heemkundekring De Vlasselt over de H. Gummaruskerk in Wagenberg.

Jan van Vliet zei op 9 september 2019 om 15:33 uur

In juli 2010 publiceerde ik in het nieuwsblad BN/DeStem het volgende:

Een nieuwe kerk voor Wagenberg
Door Jan van Vliet
WAGENBERG - In het begin van de vorige eeuw werd de toen bestaande kerk van Wagenberg in het parochiememoriaal omschreven als: ‘Klein, nietig en gansch vervallen’ en het moest ‘een in het oog springende noodzakelijkheid heten’. Aan de toenmalige pastoor Mijnen werd de eer gelaten om samen met de Leurse architect Genk een ontwerp voor een nieuw Godshuis te maken. De nieuwe kerk, een fraai neogotisch ontwerp, werd zonder enige twijfel goedgekeurd door het Bredase bisdom. Op 18 april 1903 werd in het logement De Roskam in Wagenberg de bouw van de nieuwe kerk openbaar aanbesteed. Van de achttien verkochte bestekken kwamen dertien inschrijvingen binnen waaronder met de laagste inschrijving van de Wagenbergse aannemers Akkermans en Gordens. Het karwei werd gegund aan de Oosterhoutse aannemer Van der Avoird voor een aanneemsom van 97.800,-- Hollandse guldens. De beide aannemers uit Wagenberg kregen de gelegenheid zich terug te trekken en ‘namen met gretigheid dit voorstel aan’ zo meldt het parochiememoriaal. Van der Avoird kon daarna aan de slag om met een hoeveelheid van ruim drie miljoen stenen, elf ton aan lood, veertien ton ijzerwerk, ruim tweeduizend vierkante meters aan toren- en dakbeschot, zevenhonderd vierkante meters zink en het vergulden van de bollen op de torens en de haan aan de slag om een nieuwe kerk voor Wagenberg te bouwen. Een jaar later, op dinsdag 11 oktober 1904 de feestdag van St, Gummarus, werd de kerk ingewijd door de Bredase bisschop Leyten.

Bron: Uit het boekje ‘Parochie H. Gummarus Wagenberg 1796 – 1996’, een uitgave van de Heemkundekring De Vlasselt.

Jan van Vliet zei op 9 september 2019 om 16:45 uur

Over de restauratie, die in september 2011 werd voltooid, is menig artikel verschenen van mijn hand in het nieuwsblad BN/DeStem. Dat het benodigde geld voor deze restauratie niet uit de lucht (hemel) is komen vallen valt te lezen in november 2008:
Gummarus kerk van Wagenberg gered
Door Jan van Vliet
WAGENBERG – Met de bijdrage van 2,3 miljoen euro vanuit het rijk is de restauratie van de Heilige Gummarus kerk van Wagenberg een stuk dichterbij gekomen. Donderdagavond laat werd de restauratiecommissie van deze kerk op de hoogte gesteld van deze rijksbijdrage. “Wij zijn uitermate verguld, dat het rijk ons nu bijspringt. Door deze bijdrage is zeventig procent van de 3,3 miljoen kostende operatie gedekt en komt de restauratie van onze kerk in zicht en wordt haalbaar,” vertelt het enthousiaste commissielid Addy Janssens.
Door een financiële meevaller van 150 miljoen euro bij de rijksoverheid dienden de drie coalitiepartijen CDA, PvdA en Christen Unie bestedingvoorstellen daarvoor in bij de minister van financiën. Het CDA wilde 50 miljoen euro extra beschikbaar stellen voor het culturele erfgoed in Nederland. Het CDA had een lijst van 23 monumenten, waaronder ook de kerk van Wagenberg, samengesteld die deze financiële injectie goed kunnen gebruiken. Het CDA wilde het geld nog dit jaar in zetten voor de restauratie van deze monumenten om verder verval te voorkomen.
De noodzaak om de meer dan honderd jaar oude kerk van Wagenberg op te knappen dateert al vanaf 2007. De neogotische kerk en rijksmonument heeft ernstige schade door defect waterafvoer, rotte steunbalken, vochtoverlast, schimmels en kapot voeg- en metselwerk. Lange tijd zag het er naar uit, dat door veranderde subsidieregels voor rijksmonumenten, de restauratie tussen wal en schip zou vallen. Nu met deze rijksbijdrage is dit gat gedicht en ziet het er naar uit dat de kerk met haar 67 meter hoge spitse toren het dorpsbeeld zal blijven bepalen van Wagenberg.
Addy Janssens van de restauratiecommissie: “De komende tijd gaan wij stevig door met onze plannen om het gat van een miljoen te dichten. Veel activiteiten hebben wij al achter de rug en er volgen er nog vele.”

Marilou NillesenBHIC zei op 9 september 2019 om 19:07 uur

Prachtige aanvullingen, Jan, dank daarvoor. Ze maken ons veel wijzer over de veelbewogen geschiedenis van deze kerk, erg leerzaam!

Johanna Tolenaars - van Groesen zei op 16 augustus 2023 om 11:23 uur

Bedankt voor de uitleg/ aanvulling mijn vader Jan van Groesen heeft 100 jaar in Wagenberg gewoond en ik heb nu de prachtige kalender van de H. Gummariskerk. Volgens mijn vader is de kerk in zijn geboortejaar 1905 geopend. HGr , Johanna

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.