Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

Het Sint Teresiagesticht in Waalwijk

Kloosters

Op 12 augustus 1844 vestigden de Zusters van J.M.J. zich in een huis aan de Grotestraat 292, waar zij tot in 1845 verbleven. In de periode 1846-1874 waren zij woonachtig aan de Grotestraat 168-170-172. De zusters stichtten een pensionaat, een lagere school voor meisjes en een naaischool. Van giften konden de zusters in 1863 een neogotische kapel bouwen. In 1871 werd het pensionaat overgebracht naar Engelen.

Waalwijk, Theresiagesticht, c. 1950. Foto: Collectie Streekarchief Langstraat Heusden Altena, fotonr. WAA70511.
Waalwijk, Teresiagesticht, c. 1950 (foto: collectie Streekarchief Langstraat Heusden Altena)

Met de nalatenschap van pastoor Schrijvers bouwde het parochiebestuur in 1874 aan de Grotestraat 244 een nieuw klooster met scholen, een gasthuis en een neoromaanse kapel. De oude gebouwen werden overgekocht van de congregatie en de kapel uit 1863 werd afgebroken. Daarna werden de percelen weer verkocht. Alle gebouwen zijn daarna afgebroken.

H. van Laarhoven en A. Mulders waren de aannemers, A. Goyarts uit Tilburg de architect van het nieuwe klooster. De zusters verzorgden het onderwijs in een kleuterschool en een 7‑klassige lagere meisjesschool, naast lessen Frans, muziek en fraai handwerken.

Op enige afstand werden in 1879 een gebouw voor besmettelijke zieken en een dodenkapel gebouwd. Een nieuwe uitbreiding van 1901 betrof lokalen voor een lagere school.

Op de plaats van het te kleine en inmiddels verdwenen gasthuis naast het klooster bouwde architectenbureau Van Ree en Bossaerts uit Waalwijk in 1931 het Sint-Nicolaasziekenhuis. In 1940 bouwde architect E. Nijsten uit ‘s-Hertogenbosch aan de Wilhelminastraat de nieuwe Teresiaschool, een lagere school voor meisjes. De kapel werd uitgebreid in 1948 en in 1968 bouwde architect Jan Strik uit Boxtel elders het nieuwe Sint-Nicolaasziekenhuis. De oude kapel, die sinds dat jaar niet meer in gebruik was, is in 1969 gesloopt. De oude lokalen werden ingericht als volkshuishoudschool.

In 1940 kreeg E. Nijsten de opdracht voor een nieuw gebouw aan de Wilhelminastraat 8, waar de zusters een huishoudschool in onderbrachten. Zelf verbleven zij tot in 1967 aan de Grotestraat 244 en in de periode 1967-1983 in een klooster in het Sint-Nicolaasziekenhuis aan de Kasteellaan 4.

In 1983 vertrokken de laatste zusters uit Waalwijk. Op het ziekenhuis na zijn alle gebouwen van de zusters in de jaren zeventig gesloopt. Later kwam op de plek van hun gesloopte gebouwencomplex de Rabobank.

Bronnen

Jan Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant. Alphen a/d Maas, 2010

Ad van Liempt, Een klooster naast het Paradijs, in: De Klopkei 38(2014), 1e kwartaal, pp. 2-7

René Klerx, Op pad in de Historische Langstraat (6) : Sint-Teresiagesticht (1874-1965)

Heemkundekring De Erstelinghe

Foto: collectie Streekarchief Langstraat Heusden Altena WAA10586
Borduurcursus van de Zusters van J.M.J. in Waalwijk, 1905. De foto is genomen op de speelplaats van de lagere school van het Teresiagesticht. (Foto: collectie Streekarchief Langstraat Heusden Altena)
Foto: collectie Streekarchief Langstraat Heusden Altena WAA70498
De Zusters van J.M.J. verlaten hun klooster om in de Sint-Janskerk te vieren dat ze 100 jaar in Waalwijk zijn, op 12 augustus 1944. Geheel links soeur Aloys Eliens; naast haar soeur Theodore Tascin. (Foto: collectie Streekarchief Langstraat Heusden Altena)
11

Reacties (11)

M.J.J. Timmermans zei op 23 juli 2020 om 16:09 uur

Van zomer 1950 tot de zomer van 1958 kreeg ik onderwijs van de zusters van JMJ; eerst in de kleuterschool en daarna in de Sint Theresia lagere school. De ULO, waar ik daarna heen ging was kort daarvoor overgegaan in lekenhanden. Maar toen ik, nog weer 3 jaar later, naar de kweekschool in Den Bosch verkaste, stond daar weer een religieuze van JMJ aan het hoofd. Ook het docentencorps bestond voor een flink deel uit zusters van JMJ.
Ben ik er slechter van geworden, zoveel jaren opgevoed te worden door de zusters? Ja.
Mijn ouders haalden me voortijdig van de kleuterschool omdat ik leed onder het daar geldende regime. De lagere school, waar al meer leken dan zusters werkten, hebben ik zonder veel problemen doorlopen. Maar aan de kweekschool en het verblijf in het internaat daar, heb ik bijzonder slechte herinneringen. Het regime daar stond je eigen ontwikkeling en zelfstandigheid flink in de weg. En is was dan ook al lang van school af voordat ik leerde zelfstandig te denken en mijn eigen leven in de hand te nemen.

Thijs de LeeuwBHIC zei op 23 juli 2020 om 16:10 uur

Dank voor je reactie, M.J.J. Timmermans. Je maakt heel duidelijk een onderscheid tussen het regime bij de lekendocenten en dat bij de zusters van J.M.J. Zou je daar misschien meer over willen vertellen, over die verschillen? Hoe stond dat regime een ontwikkeling van zelfstandigheid in de weg?

Marcel Schonewille zei op 5 december 2021 om 15:36 uur

Hallo.volgens mijn moeder ben ik geboren bij de nonnetjes in het klooster in Waalwijk .dit was 19 november 1967.kan iemand mij vertellen waar dit was of mij er meer over kan vertellen?mijn moeder moest toentertijd daarheen omdat de dokter niet bereikbaar was en het ook heel slecht weer was.ik zou graag meer weten en of info krijgen.bvd.vrgr...marcel schonewille.

Norah zei op 5 december 2021 om 16:21 uur

Dit moet het adres Kasteellaan 4 te Waalwijk geweest zijn. Zie het artikel op deze pagina.
Mvg.

Louise zei op 27 januari 2022 om 23:28 uur

Hierbij wil ik even op Thijs' vraag reageren.
Zelf heb ik van !956 tot 1964 op de Theresiakleuter- en lagere school gezeten. sommige nonnen waren o.k. , zoals hoofduster Godelinde, die later werk bij een parochie ging doen en een appartement betrok.
maar je kon ook om iets onschuldigs voor schut gezet worden voor de hele klas. als braaf, maar leergierig kind probeerde ik wel eens wat uit.,, b.v. hoe zou het er uitzien als ik mijn vest met knoopjes aan de achterkant doe, of als ik de naald die ik in mijn borduurwerk gestopt heb om hem niet te verliezen met de draad doortrek? Je werd dan echt als stout kind belachelijk gemaakt ten overstaan van de hele klas
ook al die verhalen van die arme Jezus die van wege òns aan het kruis genageld was...ze leidden bij mij tot ongelooflijke schuldgevoelens.
Mijn moeder is novice geweest bij JMJ in Den Bosch. het was de bedoeling dat daar in die periode je wil gebroken werd!

Thijs de LeeuwBHIC zei op 1 februari 2022 om 08:16 uur

Bedankt Louise dat je nog verdere toelichting wilde geven. Dit is dus een regime waarover zowel oud-pensionaires als oud-novicen kunnen meepraten. Mocht je nog eens verder willen vertellen: waren er uiteindelijk veel meisjes die zo'n noviciaat/zuster worden overwogen, die echt deze roeping voelden?

Louise zei op 10 februari 2022 om 23:57 uur

Geen idee, Thijs, door hoeveel meisjes die roeping gevoeld werd en echt opgevolgd werd.
In mijn moedersfamilie was het van moederskant de gewoonte dat er een paar kinderen van het gezin het klooster in gingen. Mijn moeder had, geloof ik 3 tante-nonnen.
Haar peettante werkte op de kweekschool Mariënburg; mijn moeder kon goed leren, wilde geloof ik onderwijzeres worden en dit was misschien een makkelijke manier.
Een van haar broers heeft een tijdje in een internaat gezeten; had misschien dus ook wel het klooster in willen/moeten gaan. Hij had klachten over grensoverschrijdend gedrag van de fraters; ik weet niet of dat de reden is dat hij na de middelbare school iets heel anders is gaan doen...

Norah zei op 11 februari 2022 om 12:09 uur

Dit doet me denken aan mijn jeugd. Op de lagere school hoorde ik steeds het begrip "roeping"
voorbij komen. En het werd zo gebracht dat je er niet aan kon ontkomen...
Thuis vertelde ik dit in paniek tegen mijn moeder, en dat ik echt niet later het klooster in wilde.
Mijn moeder, een nuchter mens, zei dat ik die "gekke" nonnen niet altijd hoefde te geloven, en dat het helemaal niet ging gebeuren!
Ik moet er nog om grinniken als ik eraan denk.

Thijs de LeeuwBHIC zei op 12 februari 2022 om 07:17 uur

Tja, ook dat vind ik wel veelzeggend Louise. Misschien was die roeping, wel/niet zuster worden, iets waar leerlingen het onderling weinig over hadden? En geldt dat dan ook voor veel andere internaten zoals de juvenaten en kleinseminaries. Bedankt dat je nog wilde reageren hierop.

Norah bedankt voor het reageren, mooi voorbeeld dat je hier geeft. De rol van de ouders is inderdaad ook iets om mee te wegen, naast alle inzet van congregaties en orden om nieuwe kloosterlingen te werven.

Eric Middelhuis zei op 20 februari 2022 om 16:25 uur

Ik ben in mei 1961 in het St. Nicolaasziekenhuis geboren.Omdat ik wat licht van gewicht was bij de geboorte en mij daardoor moeilijk op temperatuur kon houden werd ik in de couveuse gelegd.Ik heb toen ongeveer een week daar in het St. Nicolaas gelegen.Mijn Katholieke ouders kwamen van oorsprong uit Hengelo (ov) ,Tukkers dus, en zijn eind 1960 naar Drunen verhuisd omdat mijn vader bij de Fa. Lips in Waalwijk 150 gulden per maand meer kon verdienen.Erg veel geld toendertijd.Ik ben gedoopt in de St.Jan tijdens een renovatie.’Het geweld van de drill- boren overstemde toen de stilte van de doopceremonie’:zei mijn vader.In augustus ‘61 zijn mijn ouders terug
gegaan naar Twenthe omdat mijn vader slecht kon aarden bij de Fa.
Lips.Ik heb door mijn geboorte altijd een algemene band met Brabant maar een bijzondere band met Waalwijk gehouden.Ik kom er graag en de volksaard spreekt mij erg aan.Ik wordt regelmatig ‘geplaagd’ met het feit dat ik geen echte Tukker’ zou zijn maar dan vraag ik mij af wat is daar erg aan.Het Bourgondische leven neemt tenslotte al eeuwen een aanvang onder de grote rivieren.Niet te zwaar graag en geniet.Santé.

Louise zei op 20 februari 2022 om 19:13 uur

Nou, ik heb op zich ook goede herinneringen aan Brabant op zich, hoor, al woon ik er al meer dan 50 jaar niet meer.
Het ironische is, dat ik in Noord Holland ben gaan werken. Mijn laatste werkplek was een katholieke school, die tot mijn verbazing zeer streng in de leer was. Een vriendin die in het zuiden bij een school van de Kruisheren werkte, was verbaasd over mijn verhalen over die school..
Ik denk dat ik alleen aangenomen ben, omdat ik op een katholieke kleuterschool, lagere en middelbare school en universiteit gezeten heb...
na een tijdje begreep ik dat het erg belangrijk was het katholieke karakter van de school te behouden, omdat het percentage protestanten in die streek ongeveer even groot was.
En deze anekdote geloven jullie nooit: de moderators naam kwam me bekend voor...het bleek een neef van mijn moeder te zijn die de priester was tijdens haar kerkelijk huwelijk!
Hij genoot op school een bijzondere status omdat hij priester was.
Van een tante hoorde ik dat hij al jaren een verhouding had met zijn huishoudster; daar kwam hij in Brabant voor uit, maar bij ons in het westen niet...

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.